Przewodnik po Rzymie Le cose meravigliose dell’alma città di Roma z 1575 roku – twórcy, wydawcy, czytelnicy

Rozprawa Przewodnik po Rzymie „Le cose meravigliose dell'alma città di Roma” wydrukowany w 1575 roku - autorzy, wydawcy, czytelnicy bada obieg komunikacyjny wspomnianego w tytule przewodnika, wydrukowanego podczas pierwszego Roku Jubileuszowego po soborze trydenckim. Praca dzieli się na trzy główne części dotyczące treści, procesu wydawniczego i odbioru czytelniczego. We Wstępie omawiam genezę Jubileuszu oraz zarysowuję kulturowy i społeczny obraz Rzymu w okresie po soborze trydenckim (1545–1563). Odnoszę się również do wyzwań stojących przed peregrynantami podróżującymi do Italii w XVI wieku, a także opisuję przebieg i warunki ich pobytu w Wiecznym Mieście. Ponadto przedstawiam charakterystykę lokalnego rynku wydawniczego, aby umiejscowić omawiany przewodnik w szerszym kontekście kulturowym. Pierwsza część rozprawy obejmuje analizę treści dziewięciu komponentów tekstowych zawartych w wydaniach Le cose meravigliose dell'alma città di Roma z 1575 roku. Są to: opisy rzymskich kościołów (Le cose meravigliose), itinerarium po zabytkach antycznych (La guida romana), traktat o uzyskiwaniu odpustów w kościołach stacyjnych (Trattato ovvero modo d'acquistare indulgenze alle stazioni), opis zabytków antycznych i zwyczajów starożytnych Rzymian (L'Antichità di Roma), deskrypcja starożytnego rzymskiego ogrzewania (De i fuochi de gli antichi), list pasterski Karola Boromeusza (Lettera Pastorale di Cardinale Borromeo) oraz dwa wykazy: chronologiczne zestawienie papieży, cesarzy i innych władców (Summi pontifices) oraz katalog stacji pocztowych na trasach łączących różne europejskie miasta z Rzymem (Le Poste). Głównym celem tej części dysertacji jest określenie funkcji poszczególnych elementów przewodnika i ich projektowanych odbiorców. W drugiej części pracy skupiam się na działaniach drukarzy, które w znaczący sposób wpłynęły na ostateczny kształt przewodnika, prowadząc do zróżnicowania zarówno zawartości, jak i formy piętnastu zidentyfikowanych wydań z 1575 roku. Przyglądając się cechom fizycznym i typografii poszczególnych edycji, omówiłam funkcjonowanie rzymskich oficyn pod presją czasu, objaśniam, w jaki sposób teksty opisane w pierwszej części pracy były redagowane, kompilowane i rozpowszechniane przez wydawców. Odpowiadam również na pytanie, kto był projektowanym odbiorcą tak przygotowanej publikacji, a także w jaki sposób decyzje drukarzy wpłynęły na fakt, iż Le cose meravigliose dell'alma città di Roma stały się najczęściej wznawianym przewodnikiem w drugiej połowie XVI wieku. Część trzecia rozprawy koncentruje się na analizie śladów lektury oraz znaków własnościowych z czterdziestu trzech egzemplarzy Le cose meravigliose dell'alma città di Roma wydrukowanych w drugiej połowie XVI wieku, zachowanych w zbiorach instytucji włoskich, polskich i katalońskich. Badanie indywidualnych cech egzemplarzy, takich jak notatki użytkowników, wpisy właścicieli, czy historyczne oprawy z przewodników zachowanych w różnych krajach pozwoliło na identyfikację podobieństw i różnic w odbiorze czytelniczym tych druków w zależności od epoki i regionu geograficznego. Celem tej części pracy jest wykazanie, czy funkcja omawianego przewodnika zmieniała się na przestrzeni wieków, a jeśli tak, to czy nadal spełniał on role pierwotnie przypisane mu przez autorów i wydawców. Na końcu rozdziału znajduje się katalog zawierający opisy proweniencyjne zbadanych woluminów z kolekcji włoskich, polskich i katalońskich. W Zakończeniu prezentuję wnioski sformułowane na podstawie wyników przeprowadzonych badań oraz omawiam pokrótce najbardziej kluczowe kwestie dotyczące obiegu komunikacyjnego przewodnika Le cose meravigliose dell'alma città di Roma. Nakreślam też perspektywy do dalszych studiów nad dawnymi przewodnikami po Rzymie.

The dissertation entitled Guidebook to Rome ‘Le cose meravigliose dell’alma città di Roma’ printed in 1575—authors, editors, readers explores the communications circuit of the guidebook mentioned in the title, printed during the first jubilee year after the Council of Trent. The work is divided into three main parts, focusing on the content, editorial process and readership of the guidebook in question. In the Introduction, I discuss the genesis of the jubilee and outline the cultural and social portrait of Rome following the Council of Trent (1545–1563). I also address the challenges faced by pilgrims when they travelled to Rome in the 16th century and describe the course and conditions of their stay in the city. Additionally, I briefly present the characteristics of the publishing market at the time to situate the text discussed within the broader cultural framework. The first part of the dissertation provides a literary analysis of the nine textual components of which Le cose meravigliose dell’alma città di Roma guidebook, printed in 1575, consisted. These is a description of Roman churches (Le cose meravigliose), an itinerary to ancient monuments (La guida romana), a treatise on obtaining indulgences in station churches (Trattato ovvero modo d’acquistare indulgenze alle stazioni), a description of antiquities and the customs of ancient Romans (L’Antichità di Roma), a description of the ancient Roman heating (De i fuochi de gli antichi), a pastoral letter by Charles Borromaeus (Lettera Pastorale di Cardinale Borromeo), and two lists: a chronological enumeration of popes, emperors and other rulers (Summi pontifices) and a catalogue of postal stations along the routes connecting various European cities with Rome (Le Poste). The primary goal of this part of the dissertation is to determine the functions of each component of the guidebook and its intended audience. In the second part of the work, I focus on publishers’ activities that were decisive for the guidebook’s final form and influenced the content differences among the 15 identified editions from 1575. By analysing the physical features and typography of the guidebooks, I discuss how Roman printers operated under time pressure and demonstrate how the texts outlined in the first part of the work were edited, compiled and disseminated by publishers. I answer the question of who the book’s intended audience prepared in this way was and how the printers’ decisions influenced Le cose meravigliose dell’alma città di Roma, becoming the most frequently reprinted guidebook to Rome in the latter half of the 16th century. Part three of the dissertation focuses on the analysis of reading and ownership marks found in 43 copies of Le cose meravigliose dell’alma città di Roma, preserved in Italy, Poland and Catalonia, printed in the second half of the 16th century. Examining the copy-specific features found in the guidebooks preserved in various countries allowed me to identify the owners of these booklets and trace the differences in their readership concerning the time and geographic region. Through provenance analysis, I also reveal whether the function of the guidebook in question changed over the centuries and, if so, whether it continued to fulfil the roles originally assigned by its authors and publishers. This part concludes with a catalogue listing provenance descriptions of the 43 analysed volumes from Italian, Polish and Catalan collections. In the closing part of the work, I formulate the conclusions based on the results of the conducted studies, highlighting the key issues regarding the communications circuit of Le cose meravigliose dell’alma città di Roma guidebook. I also outline prospects for further research regarding early printed guidebooks to Rome.