Ruskojęzyczne drukarstwo bazyliańskie jako czynnik kształtujący tożsamość kulturową i narodową społeczności unickiej w Rzeczypospolitej w XVIII wieku

Celem artykułu jest analiza drukarstwa bazylianów w języku ruskim w 18 wieku i ocena jego wpływu na kształtowanie się tożsamości kulturowej unitów. Wydawane w drukarniach bazyliańskich w Supraślu, Uniowie i Poczajowie teksty ruskojęzyczne dotyczyły nie tylko zagadnień religijnych, a i w tych z zakresu życia duchowego można znaleźć liczne treści dotyczące kultury, ładu społecznego, stosunków ekonomiczno-prawnych. Dzięki wydawanym przez zakonników tekstom ruskojęzycznym unici Rzeczypospolitej mogli dostrzec bogactwo kultury własnej opartej na własnym języku, co niewątpliwie wzmacniało prestiż tego języka, zarazem jednoczyło społeczność unicką. Czynnik językowy, ale również światopoglądowy, był ważnym elementem tych procesów. Analiza tych druków prowadzi więc do wniosku, że drukarstwo bazyliańskie stanowiło czynnik kształtujący białoruską i ukraińską tożsamość kulturową, stanowiącą „trzecią jakość”, różną od polsko-łacińskiej i rosyjsko-prawosławnej.

The aim of this article is to analyse Basilian’s printing in prosta mova in the 18th century and to evaluate its impact on the process of shaping the cultural identity of the Uniates. Printing was one of the elements of various missionary activities of the Basilians. In the 18th century their typographies were functioning at monasteries in Vilnius, Suprasl, Uniev, Pochaiev and Lvov. They printed texts written in Polish, Latin, Orthodox Church language, but also in mentioned prosta mova, which was the basic means of communication of the Uniate faithful. In that language, not only religious but also secular texts were printed. What is more – religious texts concerned not only religious matters, but also numerous aspects of culture, social relations, economic and law order. Thanks to texts published by the monks, the Uniates of the Commonwealth in 18 ct. could see the richness of their own culture based on their own language (prosta mova), which undoubtedly strengthened and united their community. The analysis of Basilian’s prints in prosta mova in 18 ct. leads to the conclusion that Basilian’s printing was a factor shaping Belarusian and Ukrainian cultural identity, which was a "third quality", different from both: Polish-Latin and Russian-Orthodox.