Wywłaszczenie majątku cudzoziemca w świetle orzecznictwa trybunałów międzynarodowych

Temat rozprawy doktorskiej został ujęty w jej tytule – „Wywłaszczenie majątku cudzoziemca w świetle orzecznictwa trybunałów międzynarodowych”. Rozprawa dotyczy rozumienia przez trybunały międzynarodowe pojęcia „wywłaszczenie” w procesie rozstrzygania sporów wywłaszczeniowych. Składa się ze wstępu zakończenia i siedmiu rozdziałów. Rozdział I pt. „Pojęcie wywłaszczenia” jest poświęcony problematyce braku prawnej definicji wywłaszczenia w prawie międzynarodowym, terminologii wywłaszczeniowej, jak również źródłom prawa międzynarodowego dotyczącym wywłaszczenia. Rozdział II pt. „Jurisprudence constante” dotyczy zbioru orzecznictwa trybunałów międzynarodowych orzekających w sporach wywłaszczeniowych. Omawia spory wywłaszczeniowe w ujęciu historycznym i instytucjonalnym. Tłumaczy brak rzeczywistych powiązań materialnoprawnych, historycznych, jak i instytucjonalnych, między orzeczeniami trybunałów międzynarodowych w tych sporach. Wskazuje, że mimo braku takich powiązań, orzeczenia w sporach wywłaszczeniowych tworzą szczególny zbiór orzecznictwa. Zbiór ten określa się jako jurisprudence constante. Rozdział III pt. „Podmiot i przedmiot wywłaszczenia” odpowiada na pytanie, kto jest podmiotem wywłaszczającym, a kto podmiotem wywłaszczanym, jak również, jakie prawa wchodzą w zakres przedmiotu wywłaszczenia.Rozdział IV pt. „Formy wywłaszczenia bezpośredniego” omawia trzy podstawowe formy wywłaszczenia bezpośredniego – nacjonalizację, wywłaszczenie sensu stricto i konfiskatę. Wspólnym mianownikiem dla form wywłaszczenia bezpośredniego jest transfer praw majątkowych należących do cudzoziemca na rzecz państwa. Rozdział omawia również problematykę wywłaszczenia jako skutecznego środka walki ze współczesnym międzynarodowym kryzysem gospodarczo-finansowym. Rozdział V pt. „Formy wywłaszczenia pośredniego” omawia katalog tych form wywłaszczenia, których skutkiem nie jest transfer praw majątkowych, a jedynie ingerencja w lub kontrola nad mieniem cudzoziemca. Spośród form wywłaszczenia pośredniego opisanych w tym rozdziale na szczególną uwagę zasługuje wywłaszczenie postępujące (creeping expropriation), zmiana menedżera lub całego zarządu w spółce, ewentualnie ustanowienie rządowego komisarza, nadmierne opodatkowanie prowadzące w rzeczywistości do wywłaszczenia, wywłaszczenie praw obligacyjnych, wywłaszczenie na skutek „błędnego” orzeczenia sądu krajowego, wypowiedzenie lub naruszenie koncesji lub licencji. Rozdział VI pt. „Legalność wywłaszczenia” poświęcony jest rozważaniom nad tym, kiedy wywłaszczenie jest legalne, a kiedy jest ono nielegalne w świetle prawa międzynarodowego. W rozdziale omówiono prawo do wywłaszczenia, tzw. test Dolzera-Schreuera, którego elementem jest legalność wywłaszczenia, a przede wszystkim kryteria legalności wywłaszczenia – cel publiczny, zakaz dyskryminacji, due process of law i obowiązek wypłaty odszkodowania. Od spełnienia tych kryteriów jest uzależniona legalność wywłaszczenia w prawie międzynarodowym. Rozdział VII pt. „Odszkodowanie za wywłaszczenie” omawia zagadnienie odszkodowania, zarówno za wywłaszczenie legalne, jak i nielegalne.

Main theme of dissertation is characterized by its title – Expropriation of aliens’ property in practice of international tribunals. Dissertation focuses on understanding of „expropriation” by international tribunals in expropriation disputes. It consists of introduction, conclusion and seven chapters. The first chapter, „Notion of expropriation” examines the issue of legal definition of expropriation in international law, expropriation terminology as well as sources of international law on expropriation. The second chapter, „Jurisprudence constante” is devoted to unique body of decisions of international tribunals in expropriation disputes. It describes expropriation disputes in two perspectives – historical and institutional. It explains the lack of any normative, historical and institutional links between decisions of various international tribunals in different expropriation disputes but also the existence of special body of decisions in such disputes – the so called “jurisprudence constante”. Consequently, it embodies the main thesis of the present dissertation. The third chapter, “Subject and object of expropriation”, explains who’s expropriating person and who’s expropriated one. Furthermore, it explains what laws and interests are classified as objects of expropriation. The fourth chapter, “Direct forms of expropriation”, describes three basic forms of direct expropriation – nationalization, expropriation sensu stricto and confiscation. Common ground for all these forms of direct expropriation is formal transfer of aliens’ property to the benefit of the state. Moreover, present chapter describes expropriation as potential measure of tackling international financial and economic crisis. The fifth chapter, „Forms of indirect expropriation”, describes the catalogue of these forms of expropriation which are not characterized by formal transfer of property but informal control or interference into that property. Special focus if given to the following forms of indirect expropriation – creeping expropriation, appointment of new management board or governmental commissary in company, excessive taxation leading to de facto expropriation, expropriation of ex conracto rights, expropriation as a consequence of “wrong” judgment of domestic court as well as revocation or cancellation of license concession or permit. Chapter sixth, „Legality of expropriation”, explains when expropriation is legal and when it is not under international law. It describes in detail the right to expropriate, the so-called Dolzer-Schreuer test, which includes the issue of legality of expropriation, and, most of all, core criteria of legal expropriation – public purpose, prohibition of expropriation, due process of law as well as obligation of compensation. Chapter seventh, the final one, “Compensation for expropriation”, is devoted to the most important criterion of legal expropriation – prompt, adequate and effective compensation. It examines characteristics of compensation for legal and illegal expropriation.