Rozwój teorii ryzyka finansowego. Interpretacje prawdopodobieństwa a pojęcia ryzyka i niepewności

Tematem pracy jest dwudziestowieczna historia idei ryzyka finansowego. Jej głównym wynikiem jest zaś koncepcja czteroetapowego rozwoju tej idei: Etapu I (1920-1930) Wyodrębnienie ryzyko od niepewności i powiązanie go z prawdopodobieństwem. Etap II (1930-1955) Operacjonalizacja ryzyka i redukcja niepewności. Etap III. (1955 - 1995) Konceptualizacja ryzyka finansowego i rozwój jego miar. Etap IV. (po 1995 r.) Kryzys teorii ryzyka finansowego i rehabilitacja niepewności. W pierwszej części pracy przedstawiony został stan badań na temat historii ryzyka finansowego oraz literaturę przedmiotu, Rozdział drugi poświęcony jest przede wszystkim postaci Franka Knighta oraz dokonanemu przez niego rozróżnieniu między ryzykiem i niepewnością. Oba, kluczowe dla teorii ryzyka finansowego pojęcia, zostały szczegółowo omówione, w szczególności ich geneza, znaczenie teoretyczne oraz recepcja w środowisku ekonomicznym. W rozdziale trzecim przedstawiony został rozwój dwóch różnych interpretacji prawdopodobieństwa: częstościowej – autorstwa Richarda von Misesa i subiektywnej – Franka Ramsey’a i Bruno de Finettiego. Obie interpretacje odegrały dużą rolę w rozwoju ekonometrii (odpowiednio klasycznej i bayesowskiej), która w późniejszym okresie stała się podstawowym narzędziem teorii ryzyka finansowego. Rozdział czwarty przedstawia rozwój właściwej teorii ryzyka finansowego. Omówione w nim zostały z nim dwa ważne źródła tej teorii, mianowicie koncepcja aktywa finansowego jako procesu stochastycznego oraz ryzyka i niepewności, jako elementów sytuacji decyzyjnych. Prześledzony został również rozwój narzędzi pomiaru oraz zarządzania ryzykiem. Piąty rozdział pracy poświęciony został rehabilitacji pojęcia niepewności w naukach ekonomicznych, jaka nastąpiła w pierwszej dekadzie XXI w. Jako jedno ze źródeł tego procesu wskazano krytykę teorii ryzyka finansowego, która doprowadziła do podważenia założeń o racjonalności aktorów ekonomicznych oraz statystycznych własności procesów toczących się na rynkach finansowych. Jako drugie źródło wskazane zostały katastrofy finansowe z instrumentami pochodnymi w tle, które mimo upowszechnienia się nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem zaczęły wyrządzać coraz większe szkody. Wybuch kryzysu finansowego w 2008 r. przyczynił się zaś do popularyzacji sformułowanej przez Taleba koncepcji czarnych łąbędzi, będącej de facto egzemplifikacją knightowskiej niepewności.

The main goal of the dissertation is the reconstruction of modern (XX-century) history of the theory of financial risk. The development of the theory has taken place in 4 steps. In the first (from 1920 to 1930), Frank Knight has proposed and refined the distinction between risk and uncertainty, connecting the first concept with probability. In the second step (from 1930-1955) the concept or risk was operationalized through the development of probability interpretations and statistical tools of reasoning. This was accompanied by the non-accidental reduction of importance of the concept of uncertainty. In the third step (from 1955-1995) the development of risk measures and of their practical applications has taken place. In the fourth step (after 1995) the concept of uncertainty has gradually regained its importance as an answer to derivatives disasters 90' (the bankruptcies of the large companies and investment funds as a result of bad risk management) and global financial crisis of 2008. All mentioned process have been investigated in detail.