Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej w Polsce w XXI wieku

Analizując w okresie ostatnich kilkunastu lat teoretyczne zagadnienia ewolucji i rozwoju mediów można stwierdzić, że mamy do czynienia w życiu społecznym i politycznym w Polsce, ale również w skali globalnej, z nowymi zjawiskami w relacjach społeczeństwo – media – polityka, które określane są przez wielu medioznawców jako zjawisko demokracji medialnej. Procesy przekształceń relacji pomiędzy wymienionymi podmiotami dziś, w dobie społeczeństwa informacyjnego, zaszły na tyle daleko, że demokracja medialna stanowi jeden z fundamentów demokratycznego państwa prawnego. Wielu wybitnych znawców problematyki mediów wskazuje m.in. na następujące cechy charakterystyczne dla demokracji medialnej: - wzrost znaczenia mediów, które odgrywają decydującą rolę w procesie legitymizacji przez komunikację procesów i osób; - wzrost znaczenia organizacji komunikowania, czyli takich form jak polityczne public relations, polityki symbolicznej, inscenizacji polityki; - kariera telewizji jako medium przewodniego z możliwością wizualizacji zjawisk w miejsce komunikacji polityczno-programowej; - wzrost znaczenia kompetencji medialnej aktorów politycznych przy jednoczesnej utracie znaczenia ich kompetencji merytorycznych; wzrastająca rola przekazów obrazowych, poprzez które obywatel postrzega rzeczywistość polityczną. Tytuł pracy: „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej w Polsce w XXI wieku” określa istotę rozwiązywanego problemu badawczego, wskazując przedmiot badań. Zawiera dwa podstawowe problemy badawcze: po pierwsze, czy demokracja medialna jest zjawiskiem realnym, czy też należy ją zaliczyć do sfery utopii i po drugie, czy mamy już dziś możliwości zrozumiałego i precyzyjnego zdefiniowania pojęcia demokracji medialnej w warunkach pozostającej w kryzysie demokracji liberalnej i ukształtowania się podstaw społeczeństwa informacyjnego poprzez określenie jej fundamentów etycznych i prawnych. Ponieważ, co podkreślamy, demokracja medialna jest obiektywnym procesem społecznym, uczestnictwo obywateli w jej mechanizmach jest na ogół nieuświadomione i niezamierzone. Trzeba jednak przyjmować za wielu autorami polskimi i zagranicznymi, że nie ma odwrotu od medialnego ukierunkowania demokracji i polityki. Trend taki jest widoczny od wielu lat, również z powodu dominacji nowych technologii w mediach, co wzmacnia deliberatywny charakter opinii publicznej i samej polityki. Ponadto należy zwrócić uwagę, że wielu autorów prowadzących prace badawcze dotyczące współczesnego oblicza mediów w kontekście ewolucji filozofii mediów, zadaje pytanie czy identyfikowany, antydemokratyczny potencjał mediów może zagrażać demokracji, czy też mamy do czynienia z nową, określoną już formą demokracji, którą możemy nazwać demokracją medialną? Trzeba dodać, że powszechna jest opinia, że wolne demokratyczne media stanowią jedną z podstaw demokracji, ale również, że pewne cechy mediów masowych wcale demokracji nie służą, wręcz przeciwnie niszczą prodemokratyczny kapitał społeczny np. zaufanie i refleksyjność. Opinie te świadczą o złożoności problemów i trudności obiektywnej weryfikacji wielu zjawisk w obszarze wzajemnych relacji polityka – media – społeczeństwo. Demokracja medialna w teorii komunikowania Zagadnienia demokracji i mediów badanych jako narzędzie komunikacji społecznej sięgają zaczątków cywilizacji. Ich rozumienie i definiowanie zależne było i jest od poziomu cywilizacyjnego oraz poziomu technologii wytwarzania i technologii przekazu informacji, a także od systemów polityczno-prawnych państw narodowych i przyjętych norm cywilizacyjnych. Na początku XXI wieku pojawiło się w obiegu publicznym i opracowaniach naukowych pojęcie demokracji medialnej. Podjęto też próby opisania i zdefiniowania tego pojęcia. Faktem są bowiem odnotowane w przestrzeni publicznej dwa równoległe zjawiska: kryzys demokracji liberalnej oraz wzrost znaczenia mediów i nowych technologii w kształtowaniu sfery publicznej. Liczne opracowania dostępnej literatury wskazują, że demokracja medialna kształtuje się dziś realnie na bazie społeczeństwa informacyjnego jako efekt kryzysu demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej co skutkuje brakiem mechanizmów reprezentacji interesów politycznych i społecznych w różnych formach rządzenia i zarządzania. Przeważają opinie, że jednym z twórców teoretycznej koncepcji demokracji medialnej jest Urlich Saxer, ale podwaliny pod teorię demokracji medialnej położył znacznie wcześniej Walter Lippmann. Wprowadził on w książce Public Opinion, wydanej w 1922 roku, pojęcie stereotypu we współczesnym znaczeniu psychologicznym, jako zespołu trwałych opinii pozyskiwanych przez jednostki w procesie kontaktów społecznych, a nie w wyniku obserwacji rzeczywistości. Swoją koncepcję, odnoszącą się do wspomnianych wcześniej badaczy zaprezentował w 2002 roku Ryszard Skarzyński pisząc o demokracji medialnej. Stwierdził on, że wraz z upadkiem ideologii i wielkich systemów ideowych nastąpiło uproszczenie stosunków pomiędzy politykami i obywatelami. Idee zostały zastąpione mitami. Filozofia polityczna nie jest potrzebna do efektywnego funkcjonowania współczesnej sfery publicznej. Została ona zastąpiona przez marketing polityczny, który jest podstawowym narzędziem do aktywizacji społeczeństwa w ramach demokracji medialnej. Debata polityczna została zredukowana do prostych haseł, typowych dla języka reklamy, które są uzupełnieniem obrazu telewizyjnego. Według Ryszarda Skarzyńskiego fundamentem demokracji medialnej są media masowe operujące obrazami, jak telewizja. Media rządzą się własnymi prawami, skonstruowanymi wg zasad rynkowych. Wraz z upadkiem filozofii politycznej w XX wieku procesy polityczne zachodzą w zupełnie innym otoczeniu. Demokracja utraciła swój pierwotny charakter i nie opiera się już na dialogu, wymianie opinii i racji opartych o doświadczenie. Współczesna demokracja, to demokracja mediów, które zapośredniczają rzeczywistość otaczającą jednostki. Miejsce ich osobistego doświadczenia zajmuje doświadczenie medialne. Media zapośredniczają także relacje międzyludzkie, pozwalając na skuteczniejsze sterowanie społeczeństwem. Trzeba podkreślić, że warunkiem funkcjonowania w państwie demokratycznym formy demokracji medialnej jest istnienie fundamentów etycznych i prawnych. Stanowią one materialne warunki demokracji medialnej. Wykres. Areny managementu politycznego. Wykres prezentuje pewien idealny, statyczny model aren, na których dochodzi do kształtowania się decyzji demokratycznych. Autorami są Karl Rudolph Korte i Mauel Frölich (Politik und Deutschland, Paderborn 2004 s.222). Źródło: Michalczyk S. Demokracja medialna. Urlich Saxer wiąże demokrację medialną z entertainizacją (urozrywkowieniem) całej sfery publicznej. Entertainizacja jest dla niego pewnym społecznym fenomenem totalnym, który szczególne rozmiary przybrał w społeczeństwie medialnym. Badacz mówi o Unterhaltungskultur także w systemie politycznym, który określa się często jako politainment. Innymi słowy, demokracja medialna jest dla Saxera cechą charakterystyczną systemu politycznego współczesnego społeczeństwa. Składa się ona z następujących części: medializacji, entertainizacji oraz politycznego managementu komunikacyjnego. W literaturze przedmiotu powszechne jest wciąż pytanie o to, czy szeroko pojęte media (media tradycyjne, nowe media, nowoczesne technologie) przyczyniają się do wzmocnienia współczesnej demokracji, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, czy raczej stanowią zagrożenie, obniżają standardy, wpływają negatywnie na procesy demokratyczne. Podobne wątpliwości można wyrażać w stosunku do polityki i zmian, które w niej zachodzą pod wpływem mediów. Polityka staje się coraz bardziej podporządkowana mediom wyznaczającym tematy, które znajdują się w centrum zainteresowania opinii publicznej. Powiązanie polityki i mediów ma niewątpliwie zasadnicze znaczenie dla procesów dystrybucji władzy i funkcjonowania demokracji. Pisze o tym David Held, zwracając uwagę, że spór o znaczenie demokracji wiąże się z różnorodnością jej modeli – od technokratycznych wizji sprawnego rządzenia po koncepcje życia społecznego wypełnionego rozległym uczestnictwem w polityce i refleksją nad nią. Bartłomiej Secler twierdzi, że pomiędzy te dwa wskazane bieguny wpisuje się problematyka, a raczej model demokracji medialnej. Prawne i etyczne aspekty demokracji medialnej Klasyczna demokracja liberalna, która jest przedmiotem wielu analiz i publikacji, ulega w wyniku procesu cywilizacyjnego przekształceniom. Jednym ze źródeł przekształceń klasycznego modelu demokracji jest powstanie systemu mediów masowych, upodmiotowienie się opinii publicznej, konwergencja i cyfryzacja mediów oraz mechanizmy rynkowe. Powstają w ten sposób warunki społeczne, ekonomiczne i technologiczne do zbliżenia mediów i polityki. Trwałym elementem społecznym jest zjawisko, które można opisać jako wzajemne przenikanie mediów i polityki, co powoduje wzrost roli i znaczenia mediów, jak również dziennikarzy w dobie mediów masowych. Demokracja medialna będąca dziś podstawą funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego i demokratycznego państwa prawnego w polskim systemie prawa oparta jest na trzech filarach zawartych w Konstytucji RP z 6 kwietnia 1997 roku. Są to: - wolność mediów (art. 14); - wolność opinii i poglądów (art. 54); - prawo do informacji (art. 61). Istotę wykładni tych procesów realizują zapisy obowiązującego Prawa Prasowego w Polsce oraz wieloletni dorobek w tej dziedzinie Rady Europy i Parlamentu Europejskiego. Ramy etyczne omawianych procesów mają swoje umocowanie w kodeksach etycznych (Deklaracja Paryska, Deklaracja Zasad UE, Karta Etyczna Mediów w Polsce) oraz przepisach Prawa Prasowego. Demokracja medialna jest powszechną formą organizacji wzajemnych relacji pomiędzy polityką, społeczeństwem i mediami w warunkach umacniającej się roli rynków. Ma ona fundamentalne znaczenie dla rozwoju debaty publicznej, pluralizmu politycznego w środowisku zróżnicowanych opinii. Umożliwia różnym grupom społeczeństwa otrzymywanie i przekazywanie informacji, wypowiadanie się i wymianę idei. Demokracja medialna przyczynia się do pluralizmu i różnorodności tworzących się przestrzeni dialogu, stając się tym samym czynnikiem jedności i integracji społecznej. Demokracja medialna to nie tylko pluralizm i różnorodność mediów ale także ochrona godności ludzkiej, które to wartości są fundamentalne dla interesu publicznego, a tym samym jakości demokracji. Dlatego też państwo powinno przejawiać aktywność w celu ochrony i wspierania pluralistycznego obrazu mediów w służeniu demokratycznemu społeczeństwu. Media muszą dysponować niezbędnymi narzędziami zapewniającymi im rzeczywistą niezależność od nacisków politycznych i mechanizmów rynkowych. Obywatele powinni mieć możliwość szerokiego wyboru treści najwyższej jakości. Cele pracy, hipotezy badawcze, metodologia Warunkiem funkcjonowania w demokratycznym państwie prawnym formy demokracji medialnej jest istnienie fundamentów etycznych i prawnych. Stanowią one materialne gwarancje demokracji medialnej. Tworzą je, wskazane wcześniej, zasady konstytucyjne: wolność opinii i poglądów, prawo do informacji oraz zasady ustawowe zdefiniowane w Prawie Prasowym: kontrola i jawność życia publicznego i pluralizm mediów. Temat pracy: „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej w Polsce w XXI wieku” zakreśla obszar badawczy i uzasadnia, że praca dotyczy zagadnień komunikacji społecznej i nauk o mediach. Do zrealizowania tego problemu badawczego jako główną hipotezę badawczą pracy przyjęto założenie, że analizowana kategoria – demokracja medialna jest jednocześnie procesem i kategorią statusu. Demokracja medialna analizowana jako proces, ewoluuje wraz ze zmianą systemów medialnych i politycznych. Analizowana jako kategoria statusu, eksploruje instytucje, mechanizmy i narzędzia niezbędne do funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego. Dualistyczna koncepcja demokracji medialnej zmienia się w różnych okresach wraz ze zmianami w systemach politycznych i medialnych. Obok hipotezy głównej przyjęto cztery hipotezy pomocnicze: H1 - demokracja medialna ukształtowała się realnie w związku z kryzysem demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej oraz brakiem mechanizmów reprezentacji interesów społecznych w różnych formach rządzenia i zarządzania H2 - nowa architektura mediów powstająca na bazie systemów cyfrowych tworzy fundamenty dla nowego modelu stosunków demokratycznych opierających się o wolny dostęp do informacji, co uzasadnia wzrost roli i znaczenia mediów H3 - rozwojowi demokracji medialnej i nowych technologii medialnych towarzyszy powstawanie adekwatnego systemu prawnego w ustawodawstwie krajowym i europejskim H4 – media i dziennikarze dysponują funkcjonalnym zbiorem zasad etyczno-prawnych gwarantujących możliwość samoregulacji w relacjach media-społeczeństwo. W procesie badawczym wykorzystano metody analizy i krytyki źródłowej, metodę analizy porównawczej, analizę systemową, analizę funkcjonalno-strukturalną oraz analizę praktyk dyskursywnych. Szczególnie przydatne do eksploracji głównego celu badawczego okazały się trzy koncepcje metodologiczne, rozumiane jako zbiór dyrektyw badawczych wykorzystywanych w analizie systemowej: - koncepcja instytucjonalna; - koncepcja strukturalno-funkcjonalna i - koncepcja normatywna. Przyjęte koncepcje metodologiczne pozwoliły na przeprowadzenie badań związanych z tematem pracy i znalazły odzwierciedlenie w jej strukturze, która ma charakter problemowy i składa się z trzech części. W części pierwszej: Demokracja medialna w teorii komunikowania, składającej się z trzech rozdziałów merytorycznych koncepcja instytucjonalna służy do analizy przekształceń w obszarze teorii i praktyki demokratycznej oraz instytucjonalizacji różnorodnych modeli demokracji w zależności od poziomu cywilizacyjnego. Koncepcja strukturalno-funkcjonalna służy do analizy przekształceń mediów i ukształtowania się ich demokratycznej formuły m.in. w ramach pogłębiających się relacji z systemami demokratycznymi. W części tej poddane zostały weryfikacji następujące problemy badawcze: - Czy demokracja medialna jest zjawiskiem realnym, czy też należy ją zaliczyć do sfery utopii? - Czy mamy już dziś możliwość zrozumiałego i precyzyjnego zdefiniowania pojęcia demokracji medialnej w realnych warunkach pozostającej w kryzysie demokracji liberalnej i ukształtowania się podstaw społeczeństwa informacyjnego? - Czy demokracja medialna ukształtowała się realnie w związku z kryzysem demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej oraz brakiem mechanizmów reprezentacji interesów społecznych w różnych formach rządzenia i zarządzania oraz rewolucji technologicznej opierającej się o technologie cyfrowe. W części drugiej zatytułowanej: Przenikanie systemów medialnych i politycznych, składającej się z czterech rozdziałów koncepcja normatywna i koncepcja strukturalno-funkcjonalna służą do analizy ewolucji systemu medialnego w dwóch obszarach: - podmiotowej analizy modeli relacji media-społeczeństwo w świetle uspołecznienia i konwergencji mediów, czego efektem jest ukształtowanie się nowych zasad praktyk dyskursywnych media-społeczeństwo - przedmiotowej analizy nowych technologii medialnych, które tworzą nową infrastrukturę magazynowania, selekcji i transmisji informacji. W części tej poddajemy weryfikacji następujące problemy badawcze: - Czy nowa architektura mediów powstająca na bazie systemów cyfrowych tworzy fundamenty dla nowego modelu stosunków demokratycznych opierających się o wolny dostęp do informacji? - Czy dominacja mediów nad polityką jest zjawiskiem trwałym i jednym z charakterystycznych wyróżników demokracji medialnej - Czy i jak opisane zjawiska ery postdeontycznej – lawina informacyjna, postprawda i wykluczenie cyfrowe, wpływają na jakość demokracji i upowszechnienie mechanizmów demokracji medialnej. W części trzeciej zatytułowanej: Ramy prawne i etyczne demokracji medialnej, składającej się z czterech rozdziałów koncepcja normatywna służy do analizy infrastruktury legislacyjnej obejmującej system demokratyczny Polski i Unii Europejskiej oraz praktyki w relacjach media-społeczeństwo w oparciu o normatywny układ demokracji parlamentarnej oraz konstytucyjnego i traktatowego usytuowania mediów. Istotne znaczenia z punktu widzenia zasad demokracji medialnej mają zagadnienia związane z zapewnieniem równych szans partycypacji obywatelskiej w systemie, rola i znaczenie opinii publicznej oraz jawność i kontrola życia publicznego. Podstawą badania były dwa problemy badawcze: - Czy rozwojowi demokracji medialnej i nowych technologii medialnych towarzyszy powstawanie adekwatnego zaplecza prawnego w ustawodawstwie krajowym i europejskim - Czy media i dziennikarze dysponują adekwatnym zbiorem zasad etyczno-moralnych gwarantujących możliwość samoregulacji w relacjach media-społeczeństwo. W tej części koncepcja strukturalno-funkcjonalna służy ponadto do analizy: - przedmiotowej mediów pod kątem modelu, struktury, relacji właścicielskich - podmiotowej pod kątem zasad polityki medialnej, pluralizmu wewnętrznego i zewnętrznego, reprezentacji zróżnicowanych interesów społecznych w systemie medialnym. Przydatna w procesie badawczym okazała się także, szczególnie w analizie Części III koncepcja teoretyczna Paula D’Angelo dotycząca ram interpretacyjnych, nawiązująca do opracowań Roberta Entmana. Ramy interpretacyjne mają charakter interdyscyplinarny, jako koncepcja badawcza umożliwiają wykorzystanie w procesie eksploracji normy i zasady prawne, umożliwiają także analizę różnych kontekstów norm prawnych i zasad etycznych. Medioznawstwo spotyka się w nich z prawem, socjologią, politologią. Ramy interpretacyjne służą zatem analizie nie tylko norm prawnych i etycznych, lecz także przestrzeni aksjologiczno-epistemologicznej, w której funkcjonują media, dziennikarze i politycy. Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia zasad demokracji medialnej jest problem transparentności struktury podmiotów tworzących media. Struktura merytoryczna pracy Praca „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej w Polsce w XXI wieku” jest studium z zakresu ewolucji współczesnych demokracji i wskazuje na postępujący proces przenikania polityki i mediów, co znacząco wpływa na kształtowanie się nowych relacji człowiek – polityka w obliczu wolnego rynku i rewolucji technologicznej opartej o systemy cyfrowe. W pracy zostały poddane eksploracji i usystematyzowane zagadnienia, wartości i normy istotne dla zjawiska opisanej w literaturze kategorii społecznej – demokracja medialna. Poddano też zdefiniowaniu teoretyczne zagadnienia dotyczące fundamentów prawnych i etycznych podstaw demokracji medialnej. W Części I pracy dokonano analizy i usystematyzowania zagadnień związanych z ewolucją systemów demokratycznych, ewolucją filozofii mediów, wzajemnymi relacjami i współzależnościami pomiędzy mediami masowymi a polityką, systemami społecznymi i rynkiem. Zaproponowano autorską definicję demokracji medialnej. Omówiono zagadnienia, jakie charakteryzują tę nową, kształtującą się formację społeczną. Analiza obejmuje także nowe zjawiska zachodzące w mediach i w otoczeniu mediów, będące efektem rosnącej z punktu widzenia polityki, roli opinii publicznej. W Części II pracy, z perspektywy obiektywnego procesu, jakim jest demokracja medialna, dokonano analizy zjawisk i przekształceń systemów medialnych jako skutku demokratyzacji i upowszechnienia mediów, procesów konwergencji mediów na tle rewolucji technologicznej i społecznej oraz przekształceń systemów prawnych. Dokonano także wyróżnienia i omówienia głównych problemów społecznych, jakie są skutkiem nowych technologii medialnych powstałych na gruncie Internetu i nabierającej coraz większego znaczenia w działalności mediów, sztucznej inteligencji. W Części III pracy, w oparciu m.in. o zjawiska towarzyszące ewolucji polskiego systemu medialnego w drugiej połowie XX wieku, dokonano analizy przekształceń norm prawnych i norm etycznych na drodze od autorytarnego systemu politycznego do demokracji liberalnej. Wyspecyfikowano ponadto procesy i zjawiska w systemie medialnym wskazujące na pogłębiające się związki pomiędzy mediami, polityką i rynkiem oraz nowymi technologiami. Istotna część rozważań dotyczy problemów związanych z ewolucją prawa mediów w skali krajowej i europejskiej. Wiąże się to w przypadku krajowym z przekształceniami wynikającym z przechodzenia od systemu autorytarnego do demokracji liberalnej a w przypadku Unii Europejskiej z problemem koncentracji mediów i wpływem rynku i nowych technologii na odpowiedzialność dziennikarzy wobec społeczeństwa. Znaczna część rozważań dotyczy problemów etyki mediów i środowiska dziennikarskiego a także odpowiedzialności prawnej i etycznej dziennikarzy w trakcie pełnienia czynności zawodowych. Praca zawiera w swej strukturze obszerny wstęp ujmujący skrótowo wszystkie podstawowe zagadnienia merytoryczne obejmujące eksplorowany temat, podstawowe definicje teoretyczne i hipotezy badawcze oraz zagadnienia metodologiczne, które tworzą ramy badawcze. Oddzielną pozycję stanowi Zakończenie, w którym znajduje się podsumowanie badań, wyniki weryfikacji hipotez badawczych, a także uzupełnienie, uszczegółowienie i rozszerzenie ram teoretycznych obejmujących istotę sformułowanej w pracy autorskiej definicji demokracji medialnej. Badania, weryfikacja hipotez badawczych Materiały badawcze wykorzystywane w pracy zostały zebrane na podstawie kwerendy literatury z obszaru nauk o mediach, zwłaszcza filozofii mediów, polityki medialnej, prawa mediów i analiz porównawczych dotyczących ewolucji mediów. Obszerny fragment zebranej literatury dotyczy problemów ewolucji demokracji i powiązań teorii i praktyki demokratycznej z mediami, co ma szczególne znaczenie w kontekście analizy systemowej pozwalającej na odkrywanie funkcji i celów instytucji zaangażowanych w procesy przemian. Dotyczy to szczególnie wzajemnych relacji i powiązań pomiędzy mediami, polityką i rynkami. Istotne znaczenie miały systemowe porównania dotyczące jakości demokracji w powiązaniu z problemami wolności i przestrzeganiem praw człowieka. Ostatni ważny segment problemów zawartych w analizowanej literaturze dotyczył determinizmu technologicznego i wypływających z tego wniosków dla przyszłych modeli demokratycznej organizacji społeczeństw. Wykaz literatury podstawowej, z której korzystano, zamieszczono w bibliografii, która zawiera 278 pozycji. Praca zawiera także 473 przypisy. Trudno byłoby w tym miejscu omówić wszystkie wykorzystane w rozprawie publikacje. Zwrócić uwagę należy na te najistotniejsze, które okazały się szczególnie przydatne i niezbędne w procesie tworzenia całości, jej metodologii, jak i poszczególnych jej części. Obejmuje on publikacje ogólne dotyczące szerokiego obszaru merytorycznego stanowiącego podbudowę tematu rozprawy. Są to m.in.: Janusz Adamowski: Czwarty stan. Media masowe w pejzażu społecznym Wielkiej Brytanii (2006), Bogumiła Dobek-Ostrowska: Podstawy komunikowania społecznego (1999), Tomasz Goban-Klas: Cywilizacja medialna (2005), Daniel C. Hallin, Paolo Mancini: Systemy medialne (2010), Jan Paweł Hudzik: Wykłady z filozofii mediów. Podstawy nauk o komunikowaniu (2017), Karol Jakubowicz: Nowa ekologia mediów. Konwergencja a metamorfoza (2011), Alicja Jaskiernia: Monitoring wolności mediów w Europie (2018), Tadeusz Kononiuk: Rzetelne dziennikarstwo. Aksjologia i deontologia (2018), Denis McQuail: Teoria komunikowania masowego (2012), Jerzy Muszyński: Społeczeństwo informacyjne. Szkice politologiczne (2006), Jerzy Oniszczuk: Budowanie nowoczesnej Polis (2014), Jacek Sobczak: Prawo prasowe. Podręcznik akademicki (2000), Maria Szyszkowska: Człowiek uwikłany. Ideały jako drogowskazy (2014), Kazimierz Wolny-Zmorzyński, Wojciech Furman., Bogusław Nierenberg, Joanna Marszałek-Kawa (red): Demokratyczne przemiany polskich mediów w latach 1989-2009 (2010). Prace dotyczące bezpośrednio tematu demokracji medialnej to m.in.: Manuel Castells: Władza Komunikacji (2013), Jürgen Habermas: The Structural Transformation of the Public Sphere (1989), Walter Lippmann: Public Opinion (1997), Stanisław Michalczyk: Demokracja medialna. Teoretyczna analiza problemu (2010), Tomasz Olczyk: Politrozrywka i popperswazja. Reklama telewizyjna w polskich kampaniach wyborczych w XXI wieku (2009), Urlich Saxer: Politik als Unterhaltung. Zum Wandel politischer Offentlichkeit in der Mediengesellschaft (2007), Ryszard Skarzyński: Od liberalizmu do totalitaryzmu. Z dziejów myśli politycznej XX wieku (2002). We wnioskach do trzech kolejnych części pracy, zaprezentowano wyniki dokonania wnikliwej analizy hipotezy głównej oraz czterech hipotez pomocniczych w oparciu o literaturę dotyczącą przedmiotu, jak też własne doświadczenia i publikacje. Konkludując rozważania można stwierdzić, że analiza literatury przedmiotu pozwoliła zweryfikować postawiony w hipotezie (H1) problem badawczy, czy demokracja medialna jest realnym bytem społecznym, który w dobie społeczeństwa informacyjnego wyznacza standardy współistnienia społeczeństwa, mediów, polityki i rynku. Należy stwierdzić, że demokracja medialna, jest faktem, a jako zjawisko społeczne jest funkcją wielu zmiennych. W przestrzeni publicznej sytuuje się jako zjawiska wieloaspektowe, mające charakter interdyscyplinarny. Postrzeganie demokracji medialnej zależy w dużym stopniu od przyjętej perspektywy badawczej. Różne oceny i wnioski co do jej kształtu mogą być formułowane różnie w opinii medioznawcy, politologa czy socjologa. Analiza przedmiotu pozwala stwierdzić, że mamy już dziś w oparciu o zaprezentowane badania ewolucji mediów na tle przemian demokratycznych możliwość zdefiniowania pojęcia demokracji medialnej w realnych warunkach pozostającej w kryzysie demokracji liberalnej i ukształtowania się podstaw społeczeństwa informacyjnego. Pytania mogą dotyczyć wyłącznie precyzji tej definicji. W pracy została zaprezentowana definicja autorska jako hipoteza główna. W wyniku analizy źródłowej, w oparciu o dostępne, prowadzone od wielu lat prace badawcze w różnych ośrodkach naukowych, na postawione pytanie wynikające z hipotezy (H2): Czy nowa architektura mediów powstająca na bazie systemów cyfrowych tworzy fundamenty dla nowego modelu stosunków demokratycznych opierających się o wolny dostęp do informacji, odpowiedź jest pozytywna. Dominacja mediów nad polityką jest zjawiskiem trwałym i jednym z charakterystycznych wyróżników demokracji medialnej. Procesy badawcze dotyczące relacji pomiędzy polityką, mediami i rynkiem wskazują, że w społeczeństwie postprzemysłowym (informacyjnym) trudno jest w ogóle mówić o jakiejkolwiek demokracji bez udziału mediów, które poprzez procesy zapośredniczenia są głównym instrumentem kształtowania opinii publicznej. Zmiana roli mediów szczególnie w ostatnich trzech dekadach i podporządkowanie regułom rynku spowodowało, że media same stały się towarem oraz służą umacnianiu mechanizmów rynkowych. Jednym ze skutków tych procesów jest tzw. ewentyzacja procesu informacyjnego. Proces ewolucji demokracji ze względu na przemiany cywilizacyjne i rewolucję w dziedzinie technologii medialnych uległ na przełomie wieków wyraźnemu przyspieszeniu. Faktem jest, że dominujący coraz bardziej w naszym życiu świat cyfrowy ułatwia zbliżenie odrębnych dotychczas platform polityki, mediów i rynku. Demokracja medialna, której poświęcona jest ta praca, a o której mówimy dziś i analizujemy w początkowym etapie jej tworzenia, wydaje się być już teraz wytworem technologii cyfrowych i mechanizmów społecznych opartych o systemy gromadzenia danych i algorytmy służące ich analizowaniu i przetwarzaniu. Podstawą analizy w ostatniej części pracy są dwa problemy badawcze wynikające z postawionych hipotez. Pierwszy (H3): czy rozwojowi demokracji medialnej i nowych technologii medialnych towarzyszy powstawanie adekwatnego systemu prawnego w ustawodawstwie krajowym i europejskim, oraz drugi (H4): czy dziennikarze i środowiska mediów dysponują niezbędnym zbiorem zasad etyczno-moralnych gwarantujących możliwość samoregulacji w relacjach media-społeczeństwo? Wykorzystując model poznawczy na podstawie analizy materiałów źródłowych można stwierdzić, że w systemie prawnym i etycznym, zarówno w ustawodawstwie krajowym jak i europejskim istnieją instytucje i narzędzia normatywne o charakterze ustrojowym (artykuły 14, 54 i 61 Konstytucji) gwarantujące funkcjonowanie demokracji medialnej. Uwzględniając zaś model konstruktywistyczny trzeba podkreślić, że prace ustawodawcze (w Polsce i na świecie) nie nadążają za rewolucyjnymi przekształceniami rynku medialnego wynikającymi z determinizmu technologicznego i rynkowego. Natomiast według modelu krytycznego wykorzystanego do analizy aksjologicznej, na której oparte są relacje społeczeństwo – media – polityka, będące podstawą demokracji medialnej, wskazano na wyraźną antynomię pomiędzy funkcjami misyjnymi mediów a rynkami, co powoduje, że kryterium zysku a nie pierwszeństwo dobra odbiorców (Karta Etyczna Mediów) jest decydującym celem działalności medialnej. Wynika to m.in. z faktu, że systemy samoregulacji w środowiskach medialnych ograniczane są poprzez brak stabilności zawodowej wynikający m.in. ze słabej kondycji ekonomicznej wielu instytucji medialnych a także otwartości zawodu dziennikarskiego, w związku z lawinowym rozwojem mediów opartych o powszechny dostęp do Internetu. Problem ten dotyczy również skutków postępującego zbliżania mediów do polityki oraz bliskich związków mediów z rynkiem. Dziś media dynamicznie umacniają swoją podmiotową rolę w procesach społecznych, wypełniają puste miejsca powstające szczególnie w obszarach informacji oraz dialogu społecznego, który wcześniej miał często charakter pozamedialny. Generalnie analiza mediów i struktur społecznych pod kątem możliwości samoregulacji środowiska dziennikarskiego wskazuje na postępujący proces osłabienia więzi środowiskowych i presji wewnętrznej na traktowanie zawodu jako misji umacniającej mechanizmy wolności i demokracji. Wnioski końcowe Podczas prac analitycznych dotyczących tematu „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej” pojawiły się pytania związane z ewolucją tej formy ustrojowej i potrzebą zarysowania zakresu badań, których wyniki wskazałyby na postępujące tendencje ewolucyjne wzajemnych relacji mediów, polityki i społeczeństwa jako kontynuacji zawartych w niniejszej pracy rozważań i konkluzji. W tym zakresie wymienić należy przynajmniej trzy następujące ważne problemy badawcze: - czy procesy wzajemnego przenikania mediów, rynku i polityki mają określone granice i jaki może mieć to wpływ na praktykę demokratyczną? - czy występująca współcześnie dominacja technologii (środowiska cyfrowego) nad wielu przejawami życia społecznego, w tym systemem demokracji liberalnej i mediami, wyznacza nowy kierunek ewolucji sfery publicznej? - czy można dziś wskazać i zdefiniować mechanizmy samoregulacyjne zapewniające równowagę w sferze społecznej dla rynku, polityki i mediów?

Analyzing the theoretical issues of the evolution and development of the media in the last dozen or so years, it can be concluded that we are dealing in social and political life in Poland, but also on a global scale, with new phenomena in the relations between society - media - politics, which are defined by many media experts. as a phenomenon of media democracy. The processes of transforming the relations between the above-mentioned entities today, in the age of the information society, have gone so far that media democracy is one of the foundations of a democratic state ruled by law. Many prominent media experts indicate, inter alia, on the following characteristics of media democracy: - the growing importance of the media, which play a decisive role in the legitimacy of processes and people through communication; - the growing importance of the organization of communication, i.e. such forms as political public relations, symbolic politics, politics staging; - the career of television as a leading medium with the possibility of visualizing phenomena in place of political and program communication; - the increase in the importance of the media competences of political actors with the simultaneous loss of the importance of their substantive competences; the increasing role of images through which the citizen perceives the political reality. The title of the work: "Legal and ethical foundations of media democracy in Poland in the 21st century" defines the essence of the research problem being solved, indicating the subject of the research. It contains two basic research problems: first, whether media democracy is a real phenomenon or whether it should be included in the utopian sphere, and second, whether we already have an understandable and precise definition of the concept of media democracy in the conditions of liberal democracy in crisis and the formation of the foundations of the information society by identifying its ethical and legal foundations. As, as we underline, media democracy is an objective social process, the participation of citizens in its mechanisms is generally unconscious and unintentional. However, it must be assumed with many Polish and foreign authors that there is no turning back from the media orientation of democracy and politics. This trend has been visible for many years, also due to the dominance of new technologies in the media, which strengthens the deliberative nature of public opinion and politics itself. In addition, it should be noted that many authors conducting research on the contemporary face of the media in the context of the evolution of media philosophy ask whether the identified, anti-democratic potential of the media can threaten democracy, or whether we are dealing with a new, already defined form of democracy, which we can call democracy. media? It should be added that there is a common opinion that free democratic media are one of the foundations of democracy, but also that certain features of mass media do not serve democracy at all, on the contrary they destroy pro-democratic social capital, e.g. trust and reflexivity. These opinions prove the complexity of the problems and the difficulty of objectively verifying many phenomena in the area of mutual relations between politics, media and society. Media democracy in the theory of communication The issues of democracy and the media studied as a tool of social communication go back to the beginnings of civilization. Their understanding and definition depended on the level of civilization and the level of production technology and information transfer technology, as well as on the political and legal systems of national states and the adopted civilization standards. At the beginning of the 21st century, the concept of media democracy appeared in public circulation and scientific studies. Attempts have also been made to describe and define this concept. The fact is that there are two parallel phenomena recorded in the public space: the crisis of liberal democracy and the growing importance of media and new technologies in shaping the public sphere. Numerous studies of the available literature indicate that media democracy is actually shaped today on the basis of the information society as a result of the crisis of direct and representative democracy, which results in the lack of mechanisms of representation of political and social interests in various forms of governance and management. The prevailing opinion is that one of the founders of the theoretical concept of media democracy is Urlich Saxer, but the foundations for the theory of media democracy were laid much earlier by Walter Lippmann. In his book Public Opinion, published in 1922, he introduced the concept of a stereotype in the contemporary psychological sense as a set of permanent opinions acquired by individuals in the process of social contacts, and not as a result of observing reality. Ryszard Skarzyński presented his concept, referring to the aforementioned researchers, in 2002 when he wrote about media democracy. He stated that with the collapse of ideologies and great ideological systems, the relations between politicians and citizens were simplified. Ideas have been replaced by myths. Political philosophy is not necessary for the effective functioning of the contemporary public sphere. It has been replaced by political marketing, which is the basic tool for activating society within the framework of media democracy. The political debate has been reduced to simple slogans, typical of the language of advertising, which complement the television image. According to Ryszard Skarzyński, the foundation of media democracy is the mass media that uses images like television. The media is governed by its own rules, constructed according to market principles. With the collapse of political philosophy in the 20th century, political processes take place in a completely different setting. Democracy has lost its original character and is no longer based on dialogue, exchange of opinions and arguments based on experience. Contemporary democracy is the democracy of the media that mediate the reality surrounding individuals. Their personal experience is replaced by media experience. The media also mediate interpersonal relations, allowing for more effective management of society. It should be emphasized that the existence of ethical and legal foundations is a condition for the functioning of a form of media democracy in a democratic state. They are the material conditions for media democracy. Urlich Saxer links media democracy with entertainization (entertainment) of the entire public sphere. For him, entertainment is a total social phenomenon that has taken on a special size in the media society. The researcher also talks about Unterhaltungskultur in the political system, which is often referred to as politainment. In other words, for Saxer, media democracy is a hallmark of the political system of modern society. It consists of the following parts: medialization, entertainment, and political communication management. In the literature on the subject, there is still a common question as to whether the broadly understood media (traditional media, new media, modern technologies) contribute to the strengthening of modern democracy, the development of civil society, or whether they constitute a threat, lower standards, or adversely affect democratic processes. Similar doubts can be expressed in relation to politics and the changes that take place in it under the influence of the media. Politics is becoming more and more subordinated to the media setting out topics that are at the center of public interest. The link between politics and the media is undoubtedly essential for the processes of distribution of power and the functioning of democracy. David Held writes about it, noting that the dispute over the meaning of democracy is related to the diversity of its models - from technocratic visions of efficient governance to concepts of social life filled with extensive participation in politics and reflection on it. Bartłomiej Secler claims that the issues, or rather the model of media democracy, fit between these two poles. Legal and ethical aspects of media democracy Classical liberal democracy, which is the subject of many analyzes and publications, undergoes transformations as a result of the civilization process. One of the sources of transformation of the classical model of democracy is the emergence of the mass media system, the empowerment of public opinion, media convergence and digitization, and market mechanisms. This creates the social, economic and technological conditions for bringing media and politics closer together. A permanent social element is the phenomenon that can be described as the interpenetration of media and politics, which increases the role and importance of the media, as well as journalists in the era of mass media. Media democracy, which is today the basis for the functioning of a democratic society and a democratic state ruled by law in the Polish legal system, is based on three pillars included in the Constitution of the Republic of Poland of April 6, 1997. These are: - freedom of the media (Article 14); - freedom of opinion and opinion (Art. 54); - right to information (Art. 61). The essence of the interpretation of these processes is implemented in the provisions of the Press Law in force in Poland and the long-term achievements in this field of the Council of Europe and the European Parliament. The ethical framework of the discussed processes is anchored in ethical codes (the Paris Declaration, the EU Declaration of Principles, the Media Ethical Charter in Poland) and the provisions of the Press Law. Media democracy is a common form of organizing mutual relations between politics, society and the media in the conditions of the strengthening role of markets. It is of fundamental importance for the development of public debate and political pluralism in an environment of diverse opinions. It enables various groups of society to receive and transmit information, express themselves and exchange ideas. Media democracy contributes to the pluralism and diversity of the emerging spaces for dialogue, thus becoming a factor of unity and social integration. Media democracy is not only pluralism and diversity of the media, but also the protection of human dignity, which are values that are fundamental to the public interest, and thus to the quality of democracy. Therefore, the state should be active in order to protect and support a pluralistic image of the media in the service of a democratic society. The media must have the necessary tools to ensure that they are truly independent from political pressures and market mechanisms. Citizens should be able to choose from a wide variety of top-quality content. Aims of the work, research hypotheses, methodology The existence of ethical and legal foundations is a condition for the functioning of a form of media democracy in a democratic state ruled by law. They are the material guarantees of media democracy. They are formed by the constitutional principles indicated above: freedom of opinion and views, the right to information and statutory principles defined in the Press Law: control and transparency of public life and media pluralism. The subject of the work: "Legal and ethical foundations of media democracy in Poland in the 21st century" outlines the research area and justifies that the work concerns the issues of social communication and media studies. In order to implement this research problem, the main research hypothesis of the thesis was the assumption that the analyzed category - media democracy is both a process and a status category. Analyzed as a process, media democracy evolves with the change of media and political systems. Analyzed as a category of status, it explores the institutions, mechanisms and tools necessary for the functioning of a democratic state ruled by law. The dualistic concept of media democracy changes at different times with changes in political and media systems. In addition to the main hypothesis, four auxiliary hypotheses were adopted: H1 - media democracy was shaped realistically in connection with the crisis of direct and representative democracy and the lack of mechanisms for representing social interests in various forms of governance and management H2 - the new media architecture based on digital systems creates foundations for a new model of democratic relations based on free access to information, which justifies the growing role and importance of the media H3 - the development of media democracy and new media technologies is accompanied by the creation of an adequate legal system in national and European legislation H4 - media and journalists have a functional set of ethical and legal principles guaranteeing the possibility of self-regulation in media-society relations. The research process used the methods of source analysis and criticism, the method of comparative analysis, system analysis, functional and structural analysis and the analysis of discursive practices. Three methodological concepts, understood as a set of research directives used in system analysis, turned out to be particularly useful for the exploration of the main research objective: - institutional concept; - structural-functional concept and - normative concept. The adopted methodological concepts made it possible to conduct research related to the topic of the work and were reflected in its structure, which is problematic and consists of three parts. In the first part: Media democracy in the theory of communication, consisting of three substantive chapters, the institutional concept is used to analyze transformations in the area of democratic theory and practice and the institutionalization of various models of democracy depending on the level of civilization. The structural and functional concept is used to analyze the transformations of the media and the formation of their democratic formula, e.g. as part of deepening relationships with democratic systems. In this part, the following research problems were verified: - Is media democracy a real phenomenon or should it be included in the sphere of utopia? - Do we already have the possibility of an understandable and precise definition of the concept of media democracy in real conditions of liberal democracy in crisis and the formation of the foundations of the information society? - Has media democracy developed realistically in connection with the crisis of direct and representative democracy and the lack of mechanisms for representing social interests in various forms of governance and management, and the technological revolution based on digital technologies? In the second part, entitled: The penetration of media and political systems, consisting of four chapters, the normative concept and the structural-functional concept are used to analyze the evolution of the media system in two areas: - subjective analysis of media-society relationship models in the light of socialization and media convergence, which results in the formation of new principles of media-society discursive practices - subject analysis of new media technologies that create the new infrastructure for the storage, selection and transmission of information. In this part, we verify the following research problems: - Does the new media architecture based on digital systems create foundations for a new model of democratic relations based on free access to information? - Is the domination of the media over politics a permanent phenomenon and one of the characteristic features of media democracy? - Whether and how the described phenomena of the post-deontic era - information avalanche, post-truth and digital exclusion - affect the quality of democracy and the dissemination of media democracy mechanisms. In the third part, entitled: Legal and ethical framework of media democracy, consisting of four chapters, the normative concept is used to analyze the legislative infrastructure covering the democratic system of Poland and the European Union and practices in media-society relations based on the normative system of parliamentary democracy and constitutional and treaty location media. From the point of view of the principles of media democracy, the issues related to ensuring equal opportunities for civic participation in the system, the role and significance of public opinion, as well as transparency and control of public life are important. The research was based on two research problems: - Is the development of media democracy and new media technologies accompanied by the creation of an adequate legal base in national and European legislation - Do the media and journalists have an adequate set of ethical and moral principles guaranteeing the possibility of self-regulation in media-society relations? In this part, the structural-functional concept is also used to analyze: - the subject media in terms of model, structure, ownership relations - subjective in terms of the principles of media policy, internal and external pluralism, representation of diverse social interests in the media system. Also useful in the research process, especially in the analysis of Part III, Paul D'Angelo's theoretical concept of the interpretation framework, referring to the works of Robert Entman. The interpretative framework is interdisciplinary, as a research concept it enables the use of legal norms and principles in the exploration process, and enables the analysis of various contexts of legal norms and ethical principles. In them, media studies meet with law, sociology, and political science. The interpretative framework is therefore used to analyze not only legal and ethical norms, but also the axiological-epistemological space in which the media, journalists and politicians function. The substantive structure of the work The work "Legal and ethical foundations of media democracy in Poland in the 21st century" is a study in the field of the evolution of modern democracies and indicates the progressive process of the interpenetration of politics and media, which significantly influences the formation of new human-politics relations in the face of the free market and technological revolution based on about digital systems. The work explores and systematizes issues, values and norms relevant to the phenomenon of the social category described in the literature - media democracy. Theoretical issues concerning the legal foundations and ethical foundations of media democracy were also defined. In Part I of the work, the issues related to the evolution of democratic systems, the evolution of media philosophy, mutual relations and interdependencies between mass media and politics, social systems and the market were analyzed and systematized. An original definition of media democracy was proposed. The issues that characterize this new, emerging social formation were discussed. The analysis also covers new phenomena occurring in the media and in the media environment, resulting from the growing role of public opinion from the political point of view. In Part II of the work, from the perspective of the objective process of media democracy, an analysis was made of the phenomena and transformations of media systems as a result of the democratization and dissemination of media, media convergence processes against the background of technological and social revolution, and transformation of legal systems. The main social problems resulting from new media technologies created on the basis of the Internet and artificial intelligence, which are gaining more and more importance in the activities of the media, were also distinguished and discussed. In Part III of the work, based on, inter alia, o phenomena accompanying the evolution of the Polish media system in the second half of the 20th century, an analysis was made of the transformation of legal and ethical norms on the way from the authoritarian political system to liberal democracy. Moreover, the processes and phenomena in the media system indicating the deepening relationship between the media, politics and the market as well as new technologies have been specified. A significant part of the considerations concerns problems related to the evolution of media law on a national and European scale. In the domestic case, this is related to the transformations resulting from the transition from an authoritarian system to liberal democracy, and in the case of the European Union, to the problem of media concentration and the influence of the market and new technologies on journalists' responsibility towards society. A significant part of the considerations concerns the issues of media ethics and the journalistic environment as well as the legal and ethical responsibility of journalists in the course of their professional activities. The work contains in its structure an extensive introduction summarizing all the basic substantive issues covering the explored topic, basic theoretical definitions and research hypotheses as well as methodological issues that create the research framework. A separate item is the Ending, which summarizes the research, the results of the verification of research hypotheses, as well as supplements, specifies and extends the theoretical framework covering the essence of the author's definition of media democracy. Research, verification of research hypotheses The research materials used in the work were collected on the basis of a literature query in the field of media sciences, especially media philosophy, media policy, media law and comparative analyzes of media evolution. An extensive fragment of the collected literature concerns the problems of the evolution of democracy and the links between the theory and practice of democracy and the media, which is of particular importance in the context of systemic analysis allowing to discover the functions and goals of institutions involved in the processes of change. This is especially true of the mutual relations and links between media, politics and markets. Systemic comparisons regarding the quality of democracy in relation to the problems of freedom and respect for human rights were of great importance. The last important segment of the problems contained in the analyzed literature concerned technological determinism and the resulting conclusions for the future models of the democratic organization of societies. The list of basic literature that was used is provided in the bibliography, which contains 278 items. The work also contains 473 footnotes. It would be difficult to discuss all the publications used in the hearing at this point. Attention should be paid to the most important ones, which turned out to be particularly useful and necessary in the process of creating the whole, its methodology and its individual parts. It includes general publications on a wide substantive area constituting the foundation of the topic of the dissertation. These are, among others: Janusz Adamowski: The Fourth Estate. Mass media in the social landscape of Great Britain (2006), Bogumiła Dobek-Ostrowska: Fundamentals of social communication (1999), Tomasz Goban-Klas: Media civilization (2005), Daniel C. Hallin, Paolo Mancini: Media systems (2010), Jan Paweł Hudzik: Lectures on the philosophy of the media. Fundamentals of Communication Sciences (2017), Karol Jakubowicz: New Media Ecology. Convergence and metamorphosis (2011), Alicja Jaskiernia: Monitoring of media freedom in Europe (2018), Tadeusz Kononiuk: Reliable journalism. Axiology and deontology (2018), Denis McQuail: Theory of Mass Communication (2012), Jerzy Muszyński: Information Society. Reflections political science (2006), Jerzy Oniszczuk: Building a modern policy (2014), Jacek Sobczak: Press law. Academic Handbook (2000), Maria Szyszkowska: The Entangled Man. Ideals as signposts (2014), Kazimierz Wolny-Zmorzyński, Wojciech Furman., Bogusław Nierenberg, Joanna Marszałek-Kawa (editors): Democratic transformations of Polish media in 1989-2009 (2010). Works directly related to the subject of media democracy include: Manuel Castells: The power of media communication (2013), Jürgen Habermas: The Structural Transformation of the Public Sphere (1989), Walter Lippmann: Public Opinion (1997), Stanisław Michalczyk: Media Democracy. Theoretical analysis of the problem (2010), Tomasz Olczyk: Political entertainment and pop persuasion. TV commercial in Polish election campaigns in the 21st century (2009), Urlich Saxer: Politik als Unterhaltung. Zum Wandel politischer Offentlichkeit in der Mediengesellschaft (2007), Ryszard Skarzyński: From liberalism to totalitarianism. From the history of political thought in the 20th century (2002). In conclusions to the next three parts of the work, the results of a thorough analysis of the main hypothesis and four auxiliary hypotheses are presented based on the literature on the subject, as well as own experiences and publications. In conclusion, it can be stated that the analysis of the literature on the subject allowed to verify the research problem posed in the hypothesis (H1), whether media democracy is a real social being, which in the age of the information society sets the standards for the coexistence of society, media, politics and the market. It should be stated that media democracy is a fact, and as a social phenomenon it is a function of many variables. It situates itself in the public space as multifaceted and interdisciplinary phenomena. The perception of media democracy depends to a large extent on the adopted research perspective. Different assessments and conclusions as to its shape may be formulated differently in the opinion of a media expert, political scientist or sociologist. The analysis of the subject allows us to conclude that, based on the presented research on the evolution of the media against the background of democratic transformations, we already have the possibility to define the concept of media democracy in real conditions of liberal democracy remaining in a crisis and to shape the foundations of the information society. Questions can only be asked about the precision of this definition. The paper presents the author's definition as the main hypothesis. As a result of the source analysis, based on the available research work carried out for many years in various research centers, the question posed resulting from the hypothesis (H2): Does the new media architecture based on digital systems create foundations for a new model of democratic relations based on free access to information, the answer is positive. The domination of the media over politics is a permanent phenomenon and one of the hallmarks of media democracy. Research processes concerning the relationship between politics, media and the market indicate that in a post-industrial (information) society it is difficult to talk about any democracy without the participation of media, which through mediation processes are the main instrument of shaping public opinion. The change in the role of the media, especially in the last three decades, and the subordination to market rules, have made the media themselves a commodity and serve to strengthen market mechanisms. One of the effects of these processes is the so-called inventory of the information process. Due to the civilization changes and the revolution in the field of media technologies, the process of democracy evolution has significantly accelerated at the turn of the century. The fact is that the digital world, which is becoming more and more dominant in our lives, facilitates the convergence of hitherto separate political, media and market platforms. Media democracy, to which this work is devoted, and to which we are talking and analyzing today at the initial stage of its creation, seems to be already a product of digital technologies and social mechanisms based on data collection systems and algorithms for their analysis and processing. The analysis in the last part of the work is based on two research problems resulting from the hypotheses. The first (H3): is the development of media democracy and new media technologies accompanied by the formation of an adequate legal system in national and European legislation, and the second (H4): whether journalists and media circles have the necessary set of ethical and moral principles guaranteeing the possibility of self-regulation in media-society relations? ? Using the cognitive model on the basis of the analysis of source materials, it can be concluded that in the legal and ethical system, both in national and European legislation, there are systemic institutions and normative tools (Articles 14, 54 and 61 of the Constitution) that guarantee the functioning of media democracy. Taking into account the constructivist model, it should be emphasized that legislative work (in Poland and in the world) does not keep up with the revolutionary transformations of the media market resulting from technological and market determinism. On the other hand, according to the critical model used for the axiological analysis on which the relations society - media - politics are based, which are the basis of media democracy, a clear antinomy between the mission functions of the media and markets was indicated, which means that the profit criterion and not the priority of the benefit of the recipients (Charter of Ethics Media) is the decisive goal of media activities. This is due to, inter alia, due to the fact that self-regulation systems in media circles are limited by the lack of professional stability resulting, inter alia, from the poor economic condition of many media institutions as well as the openness of the journalistic profession, due to the rapid development of media based on universal access to the Internet. This problem also concerns the effects of the media's progressive rapprochement with politics and the close ties between the media and the market. Today, the media is dynamically strengthening its subjective role in social processes, filling the empty spaces that arise especially in the areas of information and social dialogue, which previously often had a non-media character. In general, the analysis of the media and social structures in terms of the possibility of self-regulation of the journalistic environment indicates a progressive process of weakening environmental ties and internal pressure on treating the profession as a mission strengthening the mechanisms of freedom and democracy. Final conclusions During the analytical work on the topic "Legal and ethical foundations of media democracy", questions arose related to the evolution of this systemic form and the need to outline the scope of research, the results of which would indicate the progressive evolutionary tendencies in the mutual relations of media, politics and society as a continuation of the considerations and conclusions. In this regard, at least three important research problems should be mentioned: - do the processes of interpenetration of media, market and politics have specific limits and how can this affect democratic practice? - Does the contemporary domination of technology (digital environment) over many manifestations of social life, including the system of liberal democracy and the media, set a new direction for the evolution of the public sphere? - is it possible today to identify and define self-regulatory mechanisms ensuring balance in the social sphere for the market, politics and media?