Importy rzymskie w rejonach starożytnych ośrodków metalurgicznych na ziemiach Polski

Praca obejmuje analizę występowania znalezisk importów rzymskich na obszarach intensywnej produkcji żelaza, zwanymi centrami hutniczymi w okresie wpływów rzymskich. Badania koncentrowały w rejonie Świętokrzyskiego Centrum Hutniczego i Mazowieckiego Centrum Hutniczego1 . Celem pracy było zbadanie w jakim stopniu występowanie importów rzymskich ma związek z produkcją żelaza na tych terenach i odpowiedzi na pytanie, o czas i charakter napływu tych importów na ziemie objęte badaniami. Jednym z założeń było ustalenie funkcji przedmiotów rzymskich odkrywanych w rejonach największych ośrodków metalurgicznych. W pracy zostały uwzględnione zarówno znaleziska monet jak i skarbów monet oraz wszystkie inne zarejestrowane kategorie importów przemysłowych. Z analizy oraz skartografowania wszystkich znalezisk uzyskane zostały dane o znacznym nagromadzeniu przede wszystkim szkła na badanych obszarach, naczyń szklanych, paciorków i stopów szkła. Opracowanie zabytków niepublikowanych przyczyniło się do „odkrycia” wyjątkowych importów rzymskich m.in. fragmentu flakonika na perfumy i powiązania tych odkryć ze znaleziskami bursztynu. Z rejonów ośrodków metalurgicznych znamy wyjątkowe znaleziska importów rzymskich, takie jak lustro, malowany szklany puchar, sygnety czy miecz ze Starachowic. Zwrócono szczególną uwagę na unikatowy charakter tych odkryć oraz na występowanie w rejonie Świętokrzyskiego Centrum Hutniczego grobów „książęcych”. Ostateczne podsumowania materiału doprowadziło do odkrycia tzw. „szlaków” wiodących przez teren obydwu analizowanych ośrodków metalurgicznych. Wytyczone zostały one przy pomocy koncentracji znalezisk importów rzymskich. Efektem pracy jest uzyskanie informacji na temat dystrybucji żelaza i dystrybucji bursztynu, który był tu przywożony jako surowiec, a następnie obrabiany na miejscu. Bursztyn był jednym z towarów, którym „płacono” za żelazo, a także był wymieniany na importy rzymskie o czym świadczą odkrycia w pracowniach obróbki bursztynu. Udało się także zaobserwować i dobrze uzasadnić istnienie „a port of trade” u zachodniej granicy mazowieckiego ośrodka metalurgicznego. Bardzo ważnym wynikiem pracy jest określenie typologiczne i ustalenie chronologii wielu niepublikowanych zabytków, a co za tym idzie pozwoliło to na uściślenie kwestii dotyczącej datowań stanowisk metalurgicznych. Niemniej istotne jest zebranie w katalogu wszystkich znanych dotąd znalezisk importów rzymskich, w tym pozyskanych podczas licznych kwerend archiwalnych i muzealnych. 1 Pod względem kulturowym objęły osadnictwo kultury przeworskiej.

The work includes an analysis of the occurrence of Roman imports in the areas of intensive iron production, called metallurgical centers during the Roman period. The research focused on the Świętokrzyskie Metallurgical Center and Mazovian Metallurgical Center. The aim of the work was to examine to what extent the occurrence of Roman imports is related to the production of iron in these areas and the answer to the question about the time and nature of the inflow of these imports to the lands covered by the research. One of the assumptions was to determine the function of Roman objects discovered in the regions of the largest metallurgical centers. The work includes both coin finds and treasure of coins as well as all other registered categories of industrial imports. Analyzes and maps of all finds yielded data on significant accumulation of mainly glass in the studied areas, glassware, beads and glass alloys. The elaboration of unpublished monuments contributed to the "discovery" of exceptional Roman imports, among others Fragment of a perfume bottle and connections of these discoveries with amber finds. We know the unique finds of Roman imports from the regions of metallurgical centers, such as a mirror, a painted glass cup, signets or a sword from Starachowice. Particular attention has been paid to the unique nature of these discoveries and the presence of "princely" graves in the Świętokrzyskie Metallurgical Center. The final summary of the material led to the discovery of the so-called "Routes" leading through the area of both analyzed metallurgical centers. They were delineated by the concentration of Roman imports. The result of the work is obtaining information on the distribution of iron and the distribution of amber, which was imported here as a raw material and then processed on site. Amber was one of the goods that were "paid" for iron, and was also exchanged for Roman imports, as evidenced by the discoveries in the amber processing workshops. It was also possible to observe and well justify the existence of "a port of trade" at the western border of the Mazovian metallurgical center. A very important result of the work is a typological description and establishing the chronology of many unpublished monuments, and thus allowed to clarify the issue regarding the dating of metallurgical positions. However, it is important to collect all Roman importations known in the catalog, including those acquired during numerous archival and museum queries.