Niezawisłość sędziowska w opiniach sędziów

W niniejszej pracy zaprezentowane są opinie sędziów na temat niezawisłości sędziowskiej, jej zagrożeń, a także innych zagadnień z nią związanych. Źródło opinii stanowi udostępniony autorowi pracy wycinek badania przeprowadzonego wśród sędziów w 2023 roku przez Ośrodek Realizacji Badań Socjologicznych, Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk z inicjatywy Cezarego Wąsowskiego. Aktualne wypowiedzi sędziów są porównane z opiniami wygłaszanymi w roku 2002 w ramach badania przeprowadzonego pod kierunkiem prof. dr Marii Boruckiej-Arctowej i prof. dr hab. Krzysztofa Pałeckiego, przez grupę badawczą pracowników Katedry Socjologii Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracownika naukowego Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a przedstawionymi w opracowaniu ,,Sądy w opinii społeczeństwa polskiego”. Pierwszą część pracy stanowi wstęp teoretyczny, który omawia zagadnienie niezawisłości sędziowskiej z punktu widzenia teorii prawa. Dzięki niemu wypowiedzi sędziów można umieścić w szerszym kontekście i odnieść je do pojęć wypracowanych w orzecznictwie krajowym i europejskim oraz opisanych i zdefiniowanych przez naukę prawa. W pracy zaprezentowano ponadto krótki obraz sytuacji związanej z wymiarem sprawiedliwości w Polsce w okresach przeprowadzania obydwu badań, w celu wskazania potencjalnego wpływu czynników zewnętrznych na zmiany w opiniach respondentów. Porównanie odpowiedzi respondentów z dwóch przywoływanych wcześniej badań, nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków, w szczególności zważywszy na różnice metodologiczne, które poważnie ograniczają możliwość porównywania wyników obydwu zestawionych badań. Mając jednak na uwadze ograniczoną porównywalność zaprezentowanego materiału, można wysunąć wniosek, iż poglądy sędziów na przestrzeni ostatnich 20 lat nie uległy diametralnym zmianom. Na niektórych polach można jednak zauważyć różnice. Za takowe należy uznać: zniknięcie odpowiedzi wskazujących na zbyt niskie uposażenie sędziego; częstsze wskazywanie przez sędziów na stosowanie dodatkowych metod wykładni prawa, poza podstawową wykładnią literalno-językową; zmianę opinii w kwestii głównego zagrożenia niezawisłości sędziowskiej, podczas gdy w roku 2002 za takowe większość respondentów uznawała naciski medialne i opinii publicznej, to w roku 2023 sędziowie najczęściej wskazywali na szeroko rozumiane wpływy polityczne.