Kapitał kreatywny jako czynnik konkurencyjności polskich miast - uwarunkowania i znaczenie w rozwoju regionalnym

W niniejszej pracy doktorskiej przeprowadzona została analiza potencjału kreatywnego polskich miast, a w szczególności identyfikacja kapitału kreatywnego oraz analiza jego związku z konkurencyjnością polskich miast w skali krajowej i europejskiej. Zjawisko to analizowane jest w kontekście atrakcyjności polskich miast dla przedstawicieli klasy kreatywnej. Przesłanką dla podjęcia problemu badawczego jest znaczenie kapitału kreatywnego miast jako czynnika konkurencyjności w gospodarce opartej na wiedzy oraz związane z tym wyzwania rozwojowe stojące przed polskimi miastami. Na podstawie koncepcji kapitału kreatywnego Richarda Floridy, pełniącej w tym badaniu rolę teorii wyjaśniającej, sformułowane zostały szczegółowe hipotezy badawcze, które następnie były testowane w poszczególnych etapach badania. W literaturze przedmiotu można spotkać się z wieloma uwagami krytycznymi dotyczącymi kierunków zależności przyczynowo-skutkowych postulowanych przez koncepcję kapitału kreatywnego. Przyjęty model badawczy oraz sposób realizacji badania wykorzystujący różne techniki, narzędzia i źródła danych umożliwił częściową weryfikację tych wątpliwości w kontekście polskich miast. Proces badawczy był okazją do przetestowania teorii w nowym kontekście gospodarczym, geograficznym i społecznym, a jego wyniki stanowią głos w światowej debacie nad istotnością oraz zasięgiem obowiązywania testowanej teorii. Otrzymane wyniki pokazują, że potencjał kreatywny polskich miast rozumiany jako udział klasy kreatywnej wśród ludności w wieku produkcyjnym można określić jako relatywnie słaby. O ile średni udział klasy kreatywnej wśród mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosi 25,7%, to mediana wynosi zaledwie 19%. Analiza struktury klasy kreatywnej i jej koncentracji przestrzennej w polskich miastach jednoznacznie potwierdza dominację Warszawy, Poznania i Krakowa, które tworzą swoisty trójkąt klasy kreatywnej w Polsce. Należy przypuszczać również, że są to główne węzły przepływu kapitału kreatywnego oraz wiedzy. Miasto o najwyższym potencjale kreatywnym w Polsce z udziałem 52,9% klasy kreatywnej wśród osób w wieku produkcyjnym oraz wyraźną dominacją przedstawicieli kreatywnych specjalistów to Warszawa. Taka struktura klasy kreatywnej oznacza, że stolica ma zdolność absorbowania wiedzy z zewnątrz i jej komercjalizacji. Dzieje się to prawdopodobnie za sprawą atrakcyjnych miejsc pracy w sektorze korporacyjno-administracyjnym, który wysysa kadry z bardziej twórczych zawodów. Analizując związek klasy kreatywnej z konkurencyjnością polskich miast można powiedzieć, że komponentem, który determinuje jej wysoką i istotną korelację z składowymi konkurencyjności jest przede wszystkim udział kreatywnych specjalistów. Może to oznaczać, że potencjał najbardziej twórczych pracowników (super-kreatywnego rdzenia) nie jest w pełni aktywowany w procesach gospodarczych i społecznych zachodzących w polskich miastach, a opiera się przede wszystkim na grupie specjalistów, którzy działają raczej w oparciu o standaryzowane procedury. Na podstawie przeprowadzonych analiz jakościowych związek pomiędzy kapitałem kreatywnym polskich miast a ich atrakcyjnością można określić jako przyczynowo-skutkowy. Wyniki analiz ilościowych i jakościowych jednoznacznie potwierdzają, że z perspektywy indywidualnej atrakcyjność miasta związana jest przede wszystkim z rynkiem pracy, a trzy najważniejsze priorytety jeżeli chodzi o wybór zawodu i miejsca pracy przez osoby kreatywne to przyjemne warunki pracy, możliwość samorozwoju oraz zainteresowania, przy czym wysokość wynagrodzeń ma znaczenie drugorzędne. Czynnikami wyodrębnionymi podczas analizy czynnikowej, które mają największe znaczenie w tworzeniu dogodnych warunków dla wykorzystania i przyciągania kapitału kreatywnego do polskich miast są jakość życia i szeroko rozumiana oferta czasu wolnego. Świadczy o tym występowanie istotnych statystycznie dodatnich korelacji pomiędzy zmienną kapitału kreatywnego i czynnikami oferty wolego czasu (umiarkowana) i jakości życia (silna). Czynniki odzwierciedlające wielkomiejski styl życia takie jak bogactwo oferty kulturalnej (względna liczba premier teatralnych), oferta gastronomiczna i kawiarnie są istotne, ale tylko w przypadku grupy kreatywnych specjalistów. Atrakcyjność miasta w kontekście stylu życia unaocznia się w postaci wdrażanych wartości zarówno w miejscu pracy, jak też w codziennym życiu miasta, w tym jak mieszkańcy postrzegają się nawzajem, jak zaspokajają swoje potrzeby, spędzają czas wolny, uczestniczą w konsumpcji.

The main aim of this thesis has been an analysis of the creative potential of Polish cities, in particular the identification of creative capital and the analysis of its relation to the competitiveness of Polish cities in national and European scale. This phenomenon has been analyzed in the context of the attractiveness of Polish cities for representatives of the creative class. The rationale investigating this problem is the importance of creative capital cities as a factor of competitiveness in the knowledge economy and the related development challenges facing Polish cities. The explanatory theory in this thesis is the concept of creative capital proposed by Richard Florida. Based on this theory specific hypotheses have been formulated and then tested at various stages of the study. A number of critical remarks concerning the direction of cause-and-effect relationships postulated by the concept of creative capital can be find in respective literature. Taking these into consideration the research model and methodology have been designed. By using a variety of techniques, tools and data sources it became possible to address these concerns in the context of Polish cities. The research process created an opportunity to test the theory in the new economic, geographic and social context, and the results are the voice in the global debate over the significance and range of the tested theory. The results show that the creative potential of Polish cities understood as a part of the creative class among working-age population can be described as relatively weak. While the average share of the creative class among the working age population is 25.7%, the median is only 19%. Analysis of the structure of the creative class and its spatial concentration in Polish cities unambiguously confirms the dominance of Warsaw, Poznan and Krakow, which form a kind of creative class triangle in Poland. It ca therefore be presumed that these are the main hubs of movement of creative capital and knowledge. The city with the highest creative potential in Poland with 52.9% share of the creative class in working age population is Warsaw. Structure of the creative class in the capital city shows dominance of creative professional. This can mean that the capital has the ability to absorb external knowledge and commercialize it. This happens probably because of attractive jobs in the corporate and administrative sectors, which might pull out manpower out of more creative professions. Analyzing the relationship of the creative class and the competitiveness of Polish cities it’s possible to say that the component that determines its high and significant correlation with the components of competitiveness is the creative professionals. This may mean that the potential of the most creative workers (super-creative core) is not fully activated in the economic and social processes taking place in the Polish cities, and is based primarily on a group of professionals who work rather within standardized procedures. On the basis of the qualitative analysis the relationship between the creative capital of Polish cities and their attractiveness can be described as causal. The results of quantitative and qualitative analyses clearly confirm that from the individual perspective the attractiveness of a particular city is mainly related to the labor market. The three most important priorities when it comes to locational choices of profession and employment by creative people a pleasant working conditions, the ability to self-development and interest, while the wage level is of secondary importance. Factors which are most important in creating favorable conditions for the use of creative capital and attract the Polish cities singled out during the factor analysis are quality of life and the range of leisure opportunities. This relation is evidenced by the presence of statistically significant positive correlation between the variable factors of creative capital and leisure offer (moderate), and quality of life (strong). Factors reflecting the urban lifestyle, such as cultural amenities (the relative number of premier theater), gastronomy and cafes are important, but only in case of creative professionals. Attractiveness of the city in the context of lifestyle is reflected by work environment quality, as well as livability of the city, including how residents perceive each other, satisfy their needs, spend their free time and participate in consumption.