Supererogacja w etykach utylitarystycznych – między zasadą satysfakcji a maksymalizacji

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie trudności, jakie dla tradycyjnego utylitaryzmu stwarza zdroworozsądkowa kategoria supererogacji oraz sposobów, by mimo wszystko wpisać ją w etyki utylitarystyczne. W rozdziale I przeanalizowane zostały problemy, na jakie napotykają filozofowie chcący umieścić supererogację w systemie normatywnym, w szczególności w systemie utylitarystycznym. W kolejności od najbardziej powszechnych do najbardziej specyficznych dla samego utylitaryzmu są to: trójelementowa klasyfikacja czynów, ścisła więź pomiędzy dobrem i powinnością (good-ought tie-up), maksymalizm oraz asymetria pomiędzy mną a innym (self/other assymetry). Rozdział II przedstawia trzy próby pogodzenia utylitaryzmu z supererogacją: poprzez dopełnienie utylitaryzmu koncepcją praw; wprowadzenie asymetrii w ocenie niespełnienia obowiązku i odstąpienia od aktu supererogacji; powołanie się na własności reguł (w utylitaryzmie reguł). Modele te zostają poddane krytyce ze względu na mylenie celów ze środkami, funkcjonowanie jedynie w sferze etyki praktycznej i kazuistyki czy brak teoretycznego rygoryzmu. Wady te antycypują potencjalne problemy, jakie mogą wystąpić przy prostej aplikacji paradygmatu ograniczonej racjonalności na grunt etyczny. Rozdział III przedstawia pochodzący z ekonomii paradygmat ograniczonej racjonalności wraz z jego regułą satysfakcji. Omówione zostają ekonomiczne argumenty na rzecz tej koncepcji oraz zastosowanie jej w filozofii. Zostaje rozróżniona ekonomiczna reguła satysfakcji od etycznej zasady satysfakcji, dopiero której przyjęcie pozwala na umieszczenie kategorii supererogacji w etyce utylitarystycznej, omijając problemy stwarzane przez wcześniej omawiane modele.

The purpose of this thesis is to present the difficulties that the common-sense category of supererogation poses for the traditional utilitarian ethics, and the ways in which it can nevertheless be inserted into utilitarian ethics. Chapter I examines the problems encountered by philosophers seeking to place supererogation in a normative system, particularly in the utilitarian system. In order from the most common to the most specific to utilitarianism itself, these are: the three-fold classification of acts, the good-ought tie-up, maximalism, and the self/other assymetry. Chapter II presents the three attempts to reconcile utilitarianism with supererogation: by adding the concept of rights to the utilitarianism; introducing asymmetry in the evaluation of not fulfilling one's duty versus not acting supererogatory; and invoking the properties of rules (in rule-utilitarianism). These models are criticized for confusing ends with means, operating only in the realm of practical ethics, or lacking theoretical rigor. These flaws anticipate the potential problems that may arise with the simple application of the paradigm of bounded rationality to ethics. Chapter III presents the paradigm of bounded rationality from economics with its term satisficing. The economic arguments for this concept and its application in philosophy are discussed. A distinction is made between the economic rule of satisfaction and the ethical principle of satisfaction, only the adoption of the latter allows the category of supererogation to be placed in utilitarian ethics, bypassing the problems posed by the previously discussed models.