Ocena efektywności oraz identyfikacja czynników wpływających na efektywność elektrowni systemowych w Polsce w świetle rozwiązań wdrażanych w latach 90-tych

W latach 90-tych XX wieku rozpoczęła się restrukturyzacja sektora elektroenergetycznego, której celem było urynkowienie cen, zmiana struktury rynku oraz rozwiązanie problemów związanych z brakiem środków na inwestycje w segmencie wytwarzania. Pomimo, iż segment charakteryzowała nadpodaż mocy, to konieczne były inwestycje. Rozwiązaniem na problem braku środków miały być kontrakty długoterminowe (KDT) zawarte w latach 1994-1998 pomiędzy Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi (PSE), a wybranymi wytwórcami energii elektrycznej, na mocy których PSE zobowiązały się do odbioru określonej ilości energii po z góry ustalonych cenach w okresie nawet po 2020 roku. Konstrukcja KDT nie zawierała żadnych formuł proefektywnościowych stymulujących do poprawy efektywności. Rok 1999 był pierwszym rokiem bez zawierania kolejnych KDT oraz pierwszym kiedy można było mówić o początkach funkcjonowania konkurencji w segmencie elektrowni. Celem niniejszej pracy jest zatem ocena czy elektrownie w okresie 1999-2000 działały efektywnie oraz jakie były czynniki wpływające na ową efektywność. Efektywność elektrowni badana jest przy zastosowaniu metody DEA (Data Envelopment Analysis), a następnie wskaźniki z metody DEA stanowią zmienną zależną w modelu ekonometrycznym Tobit, gdzie badane jest czy posiadanie KDT oraz tendencja wytwórców do kumulowania nadwyżek mocy wpływały na efektywność. Wnioski końcowe odnoszą się nie tylko do pomiaru efektywności i identyfikacji czynników na nią wpływających, ale również wskazują wytyczne dla właściwego prowadzenia polityki regulacyjnej w przyszłości.

In the last decade of 20th century the restructuring of the power sector has been commenced. Its purpose was to introduce the price liberalization, impose a change to the market structure and find a solution to the issue of scarcity of investment capital in the power generation segment. Despite the fact that this market sector was characterized by overcapacity, it was crucial to commence the investment projects. The answer to the lack of investment capital was supposed to be brought by the Power Purchase Agreements (PPAs) signed in the period of 1994-1998 between Polish Grid Company (PGC) and selected electricity generators. On behalf of the said PPAs contracts PGC was obliged to purchase certain quantities of electricity for upfront-set prices, which were established for the period even beyond 2020. The structure of the PPAs did not include any provisions concerning efficiency improvements, which would stimulate the increase of effectiveness. The year of 1999 was the first one when no new PPAs were signed, while simultaneously the market competition in the power plant segment was on the brink of its existence. The purpose of hereby paper is therefore to assess whether the power plants were efficient in the period of 1999-2000 and what were the factors which might have impacted the mentioned effectiveness. The efficiency of the power plants was evaluated by the DEA method (Data Envelopment Analysis) and the indicators received from DEA were implemented as the dependent variable into the Tobit model. The purpose was to determine whether the PPAs and the tendency of the power generators to cumulate the overcapacity might have influenced the efficiency of the analyzed power plants. The final conclusions address not only the efficiency measurement and the identification of the factors which might have had an impact on it, but also suggest the proper guidelines for the future regulation policies.