Średniowiecze w białoruskiej historiografii postkolonialnej

Niniejsza rozprawa poświęcona jest średniowieczu w białoruskiej historiografii postkolonialnej. Rozprawa składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia i bibliografii podzielonej na alfabet łaciński i cyryliczny. Zawarta we Wstępie i Rozdziale I oraz we wstępnych partiach kolejnych rozdziałów część teoretyczna prezentuje przesłanki metodologiczne, z których wynika pomieszczona w rozdziałach II, III i IV analiza tekstów historiograficznych dotyczących okresu średniowiecza. Rozdział I, zatytułowany „Wprowadzenie” jest teoretycznym wstępem do rozprawy, w którym zostały omówione podstawowe pojęcia oraz wątki metodologiczne stosowane w dalszym ciągu pracy. Przybliżone zostały metodologiczne aspekty postkolonializmu oraz zastosowanie tej teorii do analizy realiów Europy Wschodniej. W rozdziale II – „Od wiedzy do mimikry. Postkolonialne (białoruskie) źródła przeszłości”, uwzględniono genezę białoruskiej wiedzy o przeszłości i tekstu historiograficznego oraz funkcjonujące w niej mechanizmy intelektualne i mentalnościowe, poczynając od czasów imperium rosyjskiego i okresu radzieckiego aż do współczesności (okresu postkolonialnego). Została tu także poddana interpretacji kwestia istnienia przedkolonialnego doświadczenia Białorusi oraz poboczne w stosunku do kolonializmu idee kresowości i lićwiństwa. W podsumowaniu tego rozdziału postawiono tezę o istnienie dwóch „kondycji” mimikry postkolonialnej na Białorusi: imitacji i akceptacji. Rozdział III – „Średniowiecze historiograficzne i jego granice. Casus Białorusi po 1991 roku”, składa się zarówno z części teoretycznej, jak z analizy zastosowania wcześniej omówionej metodologii w pracy współczesnego historyka – w szczególności białoruskiego historyka postkolonialnego. W rozdziale tym zaprezentowano jedno z kluczowych dla całej rozprawy pojęć – zwrot mediewistyczny – oraz wyznaczono chronologiczne ramy średniowiecza w dziejopisarstwie białoruskim; odnotowano tu, że nie pokrywają się one z klasyczną periodyzacją historii stosowaną w tradycyjnej historiografii euroatlantyckiej, a także przedstawiono historyczną i współczesną genezę owego zjawiska. Wprowadzono także kluczowe dla analizy tekstów historiograficznych pojęcia tj.: anachronizm onomastyczny, górna i dolna granicy zwrotu mediewistycznego, opowieść oskarżenia. Ostatni, czwarty rozdział, stanowiący najobszerniejszą część rozprawy, został zatytułowany „W polu interpretacji i konstruktywizmu historycznego. Postkolonialne uwarunkowania zwrotu mediewistycznego”. W czwartym rozdziale przedstawiono wszystkie fundamentalne pojęcia teoretyczne całej rozprawy, które zostały zastosowane do analizy przypadku białoruskiej historiografii po 1991 r. Średniowiecze rozpatrywane jest przez pryzmat siedmiu czynników kształtujących tekst historiograficzny w postkolonialnych warunkach: przestrzeni, kontekstu cywilizacyjnego, narracji swojego i obcego w zwrocie mediewistycznym, władzy, głównych atrybutów narracji o „własnym” średniowieczu, narracji o wojnie i konfliktach z obcym, kobiecie w zwrocie mediewistycznym. Dysertację zamyka „Zakończenie”, które zawiera swoistą autokrytykę tekstu pracy. W zakończeniu zostają również uwzględnione właściwości poznawcze, aktualność badania oraz główne wnioski.

The Dissertation is devoted to the Middle Ages in Belarusian postcolonial historiography. The work contains a comprehensive theoretical block on which the analysis of historiographic texts concerning the Middle Ages is based. The dissertation is composed of the Introduction and four chapters, ending with the Conclusion and a bibliography divided in two parts, presenting separately works published in Latin and in Cyrillic alphabet. Chapter I, entitled “Preface” is a theoretical introduction to the dissertation, in which basic concepts and methodological approaches used in the work are discussed. The methodological aspects of postcolonialism and the transfer of this theory to the realities of Eastern Europe are also deliberated in the first chapter. In Chapter II – “From knowledge to mimicry. Postcolonial (Belarusian) sources of the past”, discusses the mechanisms and stimuli of formation and genesis of Belarusian knowledge about the past and the historiographic text from the times of the Russian Empire and the Soviet period to the present (postcolonial period). The question of the Belarusian pre-colonial experience and the side-view concerning the ideas: kresowość (former Polish Borderland identity) and lićwiństwo (“Lithuanianism”) were also interpreted here. In the summary of this chapter a thesis was put forward about the existence of two “conditions” of postcolonial mimicry in Belarus: imitation and acceptance. Chapter III – “Historiographical Middle Ages and its limits. Casus of Belarus after 1991”, contains a theoretical and analytical parts. In the third chapter, one of the key concepts for the whole thesis is revealed and deliberated – the medievalist turn – and the chronological framework of the Middle Ages for the Belarusian historiographer in postcolonial specificity of Eastern Europe. The key concepts for the analysis of historiographic texts have also been introduced, i.e. an onomastic anachronism, upper and lower limits of the medievalist turn, and the story of accusation. The last, fourth, chapter is the largest part of the dissertation. It is entitled “In the field of interpretation and historical constructivism. Postcolonial determinants of the medievalist turn”. Chapter IV examines all fundamental theoretical concepts of as conceived and presented in the dissertation, which are applied to the case of Belarusian historiography after 1991. The Middle Ages is considered in terms of seven factors shaping the historiographic text in postcolonial conditions: space, civilizational context, narratives about home identity and stranger, stranger in medievalist turn, power, main attributes of narrative about the “own” Middle Ages, narratives about war and conflicts with a stranger, finally – a woman in medievalist turn. Ending part of the dissertation is the “Conclusion”, which contains a kind of self-critisism of the text of the work. At the end, cognitive properties, validity of the cognition and main conclusions are also taken into account.