Zwycięskie preferencje : skuteczność głosów preferencyjnych w systemie proporcjonalnym z listami otwartymi

Artykuł przedstawia problematykę wykorzystania głosów preferencyjnych w proporcjonalnym systemie wyborczym z otwartymi listami (OLPR). Reguły systemu warunkują, w jakim stopniu głosy wyborców są skuteczne, tzn. czy preferencje wyborców przekładają się na mandaty przedstawicielskie. W systemie OLPR „głosy zmarnowane” mogą dotyczyć zarówno reprezentacji partyjnej jak i reprezentacji personalnej wyrażającej często tożsamości terytorialne. Na przykładzie wyborów do Sejmu i organów samorządu terytorialnego w Polsce przedstawiona została analiza wykorzystania głosów preferencyjnych. W ciągu ostatnich 20 lat w wyborach sejmowych głosów oddanych na ostatecznych zwycięzców (zdobywców mandatów) było tylko nieznacznie więcej niż na przegranych; w przypadku wyborów samorządowych głosy oddane na kandydatów bez mandatu wyraźnie przeważały. Autorzy analizują dokładniej różnice pomiędzy wyborami, partiami i okręgami sejmowymi o różnych charakterystykach. Nieparametryczna analiza głosów preferencyjnych obserwuje się w mniejszych okręgach, o wysokim poziomie fragmentacji partyjnej oraz terytorialnej.

The paper discusses the use of preference votes in the open-list proportional representation system (OLPR). The rules of the system determine the degree to which votes are effective, i.e. whether voters’ preferences are reflected in the distribution of seats. In the OLPR system, ‘wasted votes’ may refer to both party representation and personal representation that frequently expresses distinct territorial identities. Using the data from elections to the Polish Sejm and local government bodies, the authors analyse the use of preference votes. In the last two decades the share of effective preference votes (cast for elected representatives) was only slightly higher than the share of votes cast for losing candidates in Sejm elections; in the case of local government elections, the latter category of votes visibly prevailed. The authors analyse in detail the differences between the elections, parties and Sejm electoral districts representing various characteristics. Non-parametric regression analysis indicates several factors that increase the effectiveness of preference votes, in line with theoretical expectations. The smallest share of effective preference votes can be observed in smaller districts with high levels of party and territorial fragmentation.