Термiнологiя гiнекологiï та акушерства в украïнськiй i польcькiй мовах - контрастивне дослiдження

Przygotowana rozprawa doktorska jest ważnym uzupełnieniem badań z zakresu ukraińsko-polskiego językoznawstwa porównawczego, bowiem wypełnia lukę związaną z brakiem tego rodzaju prac dotyczących terminologii medycznej. W wyniku przeprowadzonych badań powstał szczegółowy opis ukraińskiego i polskiego systemu terminologicznego ginekologii i położnictwa w płaszczyźnie semantycznej, morfologicznej i syntaktycznej, wskazano podobieństwa i różnice zachodzące między nimi i dokonano próby ich interpretacji. Podstawową bazę źródłową rozprawy stanowi zbiór przeszło 9 100 ukraińskich i polskich jednostek terminologicznych, wyekscerpowany z literatury specjalistycznej, tj. słowników terminologii medycznej, podręczników akademickich, Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oraz wielu innych prac zamieszczonych w naukowych czasopismach medycznych. Metody badawcze zastosowane w pracy to: metoda analityczna, metoda opisowa o charakterze synchroniczno-konfrontatywnym oraz metoda statystyczna. W części teoretycznej zostały omówione podstawy teoretyczne terminologii przede wszystkim w oparciu o osiągnięcia ukraińskiej i polskiej szkoły terminologicznej. Przeanalizowano teorie i sposoby definiowania terminu, cechy terminu jako integralnej części systemu terminologicznego języka i jednocześnie jako jednostki leksykalnej określonego języka specjalistycznego. Powyższe zostało uzupełnione krótką historią ginekologii i położnictwa na tle rozwoju medycyny ogólnej oraz w kontekście realiów ukraińskich i polskich. Analiza leksykalno-semantyczna dotyczyła czterech podstawowych zagadnień, a mianowicie: klasyfikacji semantycznej terminów, relacji semantycznych (synonimii, antonimii, hiponimii, hiperonimii) oraz derywacji semantycznej (specjalizacji znaczenia, metaforyzacji, metonimizacji). W części dotyczącej derywacji morfologicznej zostały przeanalizowane różne modele strukturalne służące tworzeniu terminów ginekologii i położnictwa w języku ukraińskim i polskim, tj. derywacja afiksalna, kompozycja i abrewiacja. Analiza porównawcza struktury syntaktycznej materiału badawczego pozwoliła wyodrębnić i opisać różne typy skupień terminologicznych, ich strukturę i produktywność w obrębie obu systemów terminologicznych. Mamy nadzieję, że zaproponowany opis właściwości semantycznych, morfologicznych i składniowych ukraińskiego i polskiego systemu terminologii ginekologii i położnictwa w ujęciu konfrontatywnym oraz zgromadzony zbiór terminów wniosą wkład do badań nad ukraińską i polską terminologią medyczną, stanowić będą cenną bazę dla dalszych prac w tym obszarze, jak również w zakresie ukraińsko-polskiej polsko-ukraińskiej leksykografii medycznej.

This thesis is an important supplement to the comparative research in the field of Ukrainian-Polish linguistics, as it fills the gap induced by the lack of studies on medical terminology. As a result of the conducted research, a detailed description of the Ukrainian and Polish terminological systems of gynecology and obstetrics in the semantic, morphological and syntactic planes was prepared, the similarities and differences between those systems were indicated as well as an attempt to interpret them was made. The analysis is based on over 9,100 medical Ukrainian and Polish terminological units excerpted from scientific literature, i.e. medical terminology dictionaries, academic textbooks, the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems ICD-10 and many other works published in scientific medical journals. The research methods used in the work are analytical method, descriptive method of a synchronous-confrontational nature and a statistical method. In the theoretical part, academic foundations of terminology, based mainly on the achievements of the Ukrainian and Polish terminology schools, were examined. The theories and methods of defining a term were analyzed as well as the features of the term as an integral part of the terminological system of a language and, at the same time, as a lexical unit of a language for specific purpose. The above was supplemented with a short history of gynecology and obstetrics with the background of general medicine development and in the context of Ukrainian and Polish realities. Lexico-semantic analysis covered four basic issues, namely the semantic classification of terms, semantic relations (synonyms, antonymys, hyponymys, hyperonymys) and semantic derivation (meaning specialization, metaphorization, metonymization). In the framework of morphological derivation, various structural models for creating the terms of gynecology and obstetrics in Ukrainian and Polish were analyzed, i.e. affixation, composition and abbreviation. The comparative analysis of the syntactic structure distinguished various types of terminological clusters as well as their structure and productivity within both terminological systems. We hope that the proposed description of the semantic, morphological and syntactic properties of the Ukrainian and Polish gynecology and obstetrics terminology systems in a confrontational perspective and the collected set of terms will contribute to the study on Ukrainian and Polish medical terminology. In addition it will constitute a valuable basis for further investigation in this area along with Ukrainian-Polish and Polish-Ukrainian medical lexicography.