Znaczenie zwyczaju w polskim prawie parlamentarnym

Podstawowym celem rozprawy była analiza reguł postępowania w ramach działalności Sejmu pod kątem funkcjonowania w nim zwyczajów. Analizie poddane zostały również normy zawarte w ustawach i regulaminie Sejmu. Badania skoncentrowane zostały wyłącznie na jednej izbie parlamentu – Sejmie. Wynika to z dwóch założeń przyjętych w pracy. Po pierwsze polska konstytucja przyjęła model dwuizbowości niesymetrycznej, przyznając Sejmowi rolę izby silniejszej, wyposażonej w więcej kompetencji niż Senat. Po drugie rozległość tematyki zwyczajów parlamentarnych wymagała przyjęcia pewnych ograniczeń zarówno w stosunku do izby parlamenty jak i ram czasowych. Dlatego też analiza zwyczajów parlamentarnych została zamknięta w okresie od I do VIII kadencji Sejmu. Praca podzielona jest na dwie części zawarte w pięciu rozdziałach. Pierwsze rozdziały mają na celu przedstawienie założeń i rezultatów badań w zakresie części teoretycznej odnoszącej się do zdefiniowania i wskazania roli i znaczenia zwyczaju i prawa zwyczajowego w polskim prawie parlamentarnym. Druga część stanowi wynik empirycznego podejścia do założeń przedstawionych w pierwszej części poprzez przedstawienie funkcjonujących w Sejmie zwyczajów parlamentarnych. Praca składa się wstępu, pięciu rozdziałów i zakończenia. Pierwszy rozdział stanowi teoretyczny przegląd stanowisk doktryny odnoszący się do normy prawnej. Aby określić rolę zwyczaju w polskim prawie parlamentarnym niezbędna jest, dokonana w tym rozdziale, analiza teoretyczna normy prawnej. Podobny charakter ma rozdział drugi, który dotyczy form powstawania prawa. W polskim systemie to stanowienie jest procesem, który prowadzi do powstania prawa. Trzeci rozdział dotyczy prawa parlamentarnego i jego źródeł. Kolejny rozdział odnosi się do źródeł poznania zwyczajów parlamentarnych. W tym celu analizie poddane zostały akty prawne, akty stosowania prawa, materiały i dokumenty urzędowe oraz poglądy doktryny. Ostatni rozdział ma charakter praktyczny. Każdy z podrozdziałów odnosi się do innego rodzaju zwyczajów. Zwyczaje zostały podzielone ze względu na swój charakter, który jest realizowany na różnych płaszczyznach. Rozważania zakończone są podsumowaniem, w którym wskazane są wnioski dotyczące roli i znaczenia zwyczajów w polskim prawie parlamentarnym.

The aim of the dissertation is to analyze the role and place of parliamentary customs in the Polish legal system. According to the Polish Constitution, custom and customary law cannot be recognized as a source of law. Therefore, there is a need to explore the influence and a force of customs on internal parliamentary procedure. Furthermore, a central issue regarding the recognition of custom determines what practices and norms actually constitute customary law. For this reason, the analysis conducted for the purpose of my dissertation includes the legal norms of the constitution, bills, Standing Orders and their application in the parliamentary practice. The research is focused on one chamber of the parliament – the Sejm. The analysis of parliamentary custom has been restricted to the period from the first to the eight term of the Sejm. The phenomenon of parliamentary customs has not been widely studied in the law doctrine. Neither, this problem has been the topic of a comprehensive study in the domestic law literature. The doctrine contains solely analysis of individual customs. For this reason - and also because of the practical aspect of the study – my dissertation contributes not only to the development of the doctrine on the role of parliamentary customs, but also increases awareness of MP’s in this area. The analysis of the issues covered by the dissertation was carried out using the dogmatic method, by analyzing normative material and judicature of the Constitutional Tribunal. The historical method was used to outline evolution of shaping specific parliamentary customs. Dissertation consists of introduction, five chapters and a conclusion. The first two chapters are focused respectively on: (1) definitional and systemic issues of legal norms and normative acts and (2) a review of the concept of a legal norm. The interaction between the legal norms and customs was also analyzed. It also presents a typology of normative acts in the Polish legal system. The third chapter discusses parliamentary law and its sources. The sources of parliamentary law are presented with particular consideration given to the Standing Orders of the Sejm. The fourth chapter analyzed the concept of parliamentary custom and parliamentary custom law and the relationship between them. It also discusses the exceptions to the application of the custom law in the parliamentary practice. The study for the purpose of this chapter used not only legal acts but also Sejm papers, shorthand reports and committee bulletins. As a result of the research conducted in the fourth chapter, the catalog of existing and currently used parliamentary customs is compiled in the last chapter. Customs have been distinguished according to their role and place of their application.