Nuda szkolna i jej oblicza

W pracy "Nuda szkolna i jej oblicza" poruszam zagadnienie nudy jako jednego z elementów wpływających na kulturę komunikacyjną klasy jako grupy. Nuda – a raczej to co o niej wiedzą i sądzą uczniowie i nauczyciele – jest w świetle prezentowanych tu badań zjawiskiem, które współistnieje z procesami zaburzania komunikacji w klasie. Dlaczego tak się dzieje? Nuda to mocno zakorzenione tabu. Uczniowie zgadzają się na to, że o nudzie nie mówią, nauczyciele bez wahania przyznają, że nudy w ich grupach nie ma. Zatem komunikacja o stanie nudy i związanymi z nim emocjami, jest zniekształcona. Nie można rozmawiać o czymś, co do czego zgadzamy się, że nie istnieje. W wywiadach z uczniami na temat ich doświadczenia nudy pojawiały się wypowiedzi o tym, co nudę generuje. Do determinantów nudy należą styl pracy nauczyciela, a w szczególności - dominacja mówienia do uczniów nad emocjonalnie autentyczną rozmową, powtarzalność czynności na lekcjach, brak przyzwolenia na aktywność ucznia. Istotną konsekwencją nudy – wymienianą przez uczniów - jest ich strach przed reakcją nauczyciela w sytuacji złamania tabu. Uczniowie boją się o nudzie mówić, ponieważ obawiają się reakcji nauczycieli – w większości negatywnych, opartych na karaniu, czy natychmiastowym korygowaniu zachowania. Uczniowie zatem nie boją się nudy jako takiej, boją się nudy, bo ta zauważona przez nauczyciela, ściąga na nich negatywną nauczycielską uwagę. Obawa przed rozmową o nudzie, a więc złamaniem tabu, oznacza zatem brak rozmowy o wszystkich problemach, które znajdują się u podłoża nudy i stanowią jej konsekwencję. Zatem nuda – a ściślej – tabu nudy, staje się zjawiskiem, które ogranicza i zaburza komunikację w obrębie grupy, jaką jest klasa. Uczniowie i nauczyciele w dość podobnych słowach i zwrotach opisują szkołę jako środowisko, które nie tylko nudzie sprzyja, ale także istotnie ją wzmacnia. Uczniowie pytani o nudę mówią o metodach podających, systemie klasowo - lekcyjnym oraz dużej ilości powtórzeń. Zatem nuda jako emocja dezaktywująca, będzie w szkole obecna tak długo, jak długo klasyczny system klasowo lekcyjny, oparty na mówieniu do ucznia, będzie podstawową czy jedyną procedurą organizacji lekcji w szkole. To co zaskakuje w porównaniu wywiadów, prowadzonych w obu grupach, to zdecydowane ignorowanie przez nauczycieli zjawiska uczniowskiej nudy. Mieli oni skłonność do mylenia jej ze zmęczeniem i nic nie robieniem. Jednocześnie jednak, nauczyciele pytani o zjawisko nudy per se, przyznawali, że jest ono w określonym zakresie pozytywne – dostarcza okazji do myślenia kreatywnego, stwarza możliwość do rozwoju własnych zainteresowań. Wypowiedzi uczniów pokazały jednak jednoznacznie, że nuda kreatywna nie jest częścią ich doświadczenia. Szkoła w oczach uczniów nie jest miejscem, w którym doświadczają nudy jako zjawiska, które przyczynia się do ich indywidualnego rozwoju. Szkoła to miejsce nudy dezaktywującej, separującej od rówieśników, zaburzającej kontakt także z nauczycielem. Praca powstała na podstawie analizy wypowiedzi uczniów i nauczycieli. Była przygotowana i prowadzona w paradygmacie jakościowym w podejściu fenomenograficznym. Znajduje się więc w niej wiele cytatów a także ilustracji nudy, aby przedstawić i zanalizować najpełniej indywidualne fenomeny zjawiska.

In the disertation "School Boredom and its Images", I raise the issue of boredom as one of the elements affecting communication culture of the class as a group. Boredom – or rather what students and teachers know about it – is a phenomenon that in the light of the studies presented here coexists with the processes that distort communication in the classroom. Why is it like this? Boredom is a deeply rooted taboo subject. The students agree not to speak about boredom, the teachers unhesitatingly admit that boredom does not exist in their groups. Therefore, communication about boredom and emotions related to it is distorted. We cannot discuss the issue that as we agree does not exist. During the interviews on their experience of boredom, the students admitted what generates boredom. The determinants of boredom include the teacher’s style of work, particularly the dominance of teacher’s talk over emotionally authentic conversation, the repetitiveness of class activities, and the disapproval for the student’s engagement. The essential consequence of boredom as mentioned by the students is their fear of the teacher’s reaction to breaking a taboo. The students are afraid to talk about boredom as they fear the teachers’ reactions – which, in the majority of cases, are negative, consisting in punishment and instantaneous correction of behaviour. The students are therefore not afraid of boredom as such – they are afraid of boredom which, once noticed by the teacher, entails the teacher’s negative reaction. The fear of talking about boredom, thus of breaking a taboo, leads to lack of discussion about all the problems that lie at the root of boredom and represent its consequence. Therefore boredom, and more specifically, the taboo of boredom, becomes a phenomenon that restricts and disturbs communication within the class as a group. Using quite similar words and expressions, the students and teachers describe the school as an environment that not only fosters boredom but also reinforces it. When asked about boredom, the students mention the lecture teaching methods, the system of classrooms and lessons, and a large amount of repetition. Therefore, boredom as a deactivating emotion will continue to be present in schools as long as the system of classrooms and lessons relying on talking to the student continues to be the basic or the sole procedure of organisation of learning in schools. Having compared the interviews conducted in both the groups, what surprises is the fact that the teachers demonstrate unhesitating ignorance of the classroom boredom. The teachers tended to mistake boredom for tiredness and ‘doing nothing’. At the same time, however, when asked about boredom as such, the teachers admitted that boredom is to some extent positive as it brings opportunities to think creatively and opens a possibility to pursue one’s own interest. The students’ statements, however, showed clearly that the creative boredom is not part of their experience. In the students’ eyes, school is not a place where they experience boredom as a phenomenon that supports their individual development. The school is a place of the deactivating boredom that separates them from the peers and distorts the contact with the teacher. This work was created on the basis of an analysis of the students’ and teachers’ statements. It was prepared and conducted within the qualitative paradigm using the phenomenographic approach. Therefore, a number of quotes and illustrations of boredom are used to fully present and analyse the individual phenomena.