KRAJOWY MECHANIZM PREWENCJI TORTUR W POLSCE. PODSTAWY PRAWNE I PRAKTYKA.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur w Polsce (KMPT) to instytucja działająca na podstawie Protokołu Fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT), uchwalonego przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 2002 roku. Działa on w Polsce przy Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Instytucja ta ma na celu zapobieganie torturom oraz innym formom złego traktowania przede wszystkim poprzez regularne i niezapowiedziane wizytacje wszystkich miejsc pozbawienia wolności, z których sporządzane są raporty z zaleceniami dla kierownictwa placówek. Definicje miejsca pozbawienia wolności jak i samego pozbawienia wolności mają na podstawie OPCAT charakter funkcjonalny i dotyczą wszystkich miejsc, w których przebywają osoby, które na mocy polecenia władzy państwowej jakiegokolwiek rodzaju nie mogą go opuszczać z własnej woli. Są to zatem nie tylko jednostki penitencjarne, ale także m.in. policyjne izby zatrzymań, izby wytrzeźwień, miejsca detencji cudzoziemców, placówki dla nieletnich sprawców czynów zabronionych, szpitale psychiatryczne czy domy pomocy społecznej. Rolą KMPT jest wykrywanie nie tylko zaistniałych już sytuacji nadużyć, ale przede wszystkim zapobieganie ich wystąpieniu. Praca opisuje całościowo ramy prawne funkcjonowania Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w Polsce, odnosząc się zarówno do prawa międzynarodowego jak i ustawodawstwa polskiego, a także porównuje jego umocowanie prawne do innych podobnych instytucji w krajach – stronach OPCAT. Scharakteryzowano także najważniejsze z wizytowanych przez KMPT miejsc pozbawienia wolności, kładąc szczególny nacisk na podstawy prawne pozbawienia w nich wolności oraz na potencjalne cechy istotne z perspektywy pracy Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. Szczególny nacisk został położony także na przedstawienie pojęć tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania w świetle prawa międzynarodowego, Konstytucji RP i polskiego Kodeksu Karnego. Uwzględniony został także kontekst toczącej się współcześnie w społeczności międzynarodowej dyskusji o zakresie obowiązywania tych zakazów w obliczu wystąpienia w ostatnich dekadach nowych wyzwań takich jak m.in. międzynarodowy terroryzm. Szczególną uwagę zwrócono na brak dostatecznej ochrony przed torturami w polskim prawie karnym. Przedstawione zostały także w oparciu o raporty KMPT diagnozowane problemy systemowe w zakresie występowania tortur i innych form złego traktowania osób pozbawionych wolności. Zakaz tortur i innych form złego traktowania, ma podobnie jak godność ludzka charakter normy bezwzględnie obowiązującej. Nie mogą być dopuszczone żadne wyłączenia od tego zakazu, a właściwe traktowanie osób pozbawionych wolności leży w interesie nie tylko tych osób, ale też całego społeczeństwa.

Poland's National Preventive Mechanism (KMPT) is an institution operating based on the Optional Protocol to the Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment or Punishment (OPCAT), adopted by the UN General Assembly in December 2002. In Poland, this function is carried out by the Office of polish ombudsman. The institution’s goal is to prevent torture and other forms of ill-treatment, primarily through regular and unannounced visits to all places of detention, from which reports with recommendations are made to the management of facilities. The definition of places of detention as well as the deprivation of liberty itself under OPCAT has a functional nature and applies to all places where individuals are held by order of any state authority and are not free to leave on their own. This includes not only penitentiary units but also, for example, police detention rooms, sobering-up centers, detention centers for foreigners, facilities for juvenile offenders, remand centers, psychiatric hospitals, and social care homes. The role of the National Preventive Mechanism is to detect not only existing cases of abuse but, above all, to prevent their occurrence. The thesis comprehensively describes the legal framework governing the work of the National Mechanism for the Prevention of Torture in Poland, addressing both international law and Polish legislation. It also compares its legal foundations to other similar institutions in countries that are parties to OPCAT. Additionally, the most significant places of detention visited by the National Mechanism for the Prevention of Torture (KMPT) are characterized, with particular emphasis on the legal grounds for deprivation of liberty in these places and potential features relevant to the work of the KMPT. Special attention is also given to the concepts of torture, cruel, inhuman, or degrading treatment or punishment considering international law, the Polish Constitution and the Polish Penal Code. The ongoing discussion within the international community about the scope of these prohibitions in the face of new challenges in recent decades, such as international terrorism, is also considered. Particular attention is drawn to the lack of sufficient protection against torture in Polish criminal law. Based on KMPT reports, systemic issues related to the occurrence of torture and other forms of ill-treatment of persons deprived of liberty are also presented. The prohibition of torture and other forms of ill-treatment, like human dignity, is an absolutely binding norm. No exceptions to this prohibition can be allowed, and the proper treatment of persons deprived of liberty is in the interest not only of those individuals but also of society as a whole.