Prawny model szczególnego podatku od transakcji finansowych

Po kilku latach gwałtownego kryzysu subprime, podczas którego wiele instytucji finansowych wpadło w głębokie tarapaty, niektóre z nich upadły, a wiele państw przeznaczyło olbrzymie kwoty środków publicznych na rozwiązanie ich problemów płynnościowych, ponownie odżyła idea wdrożenia szczególnego podatku obciążającego sektor finansowy. Głównym celem takiego podatku miałoby być zwiększenie dochodów publicznych i zmuszenie instytucji finansowych do wniesienia godziwego i znaczącego wkładu w finansowanie wydatków budżetowych, nie tylko w celu zwrotu kosztów poniesionych przez poszczególne państwa na interwencje, ale także w celu zgromadzenia funduszy na wypadek kolejnych kryzysów finansowych. Po drugie podatek mógłby przyczynić się do ograniczenia zmienności na rynku walutowym oraz rynku papierów wartościowych oraz zmniejszenia ryzyka związanego z działalnością sektora finansowego. Poza tym podatek mógłby wspierać regulacje oraz nadzór makroostrożnościowy. Niniejsza rozprawa doktorska Prawny model szczególnego podatku od transakcji finansowych stanowi podsumowanie dotychczasowych badań, dorobku i osiągnięć dotyczących idei specjalnego podatku obciążającego sektor finansowy gospodarki. Rozprawa dotyczy również zagadnienia obecnego reżimu opodatkowania instytucji finansowych w Polsce z punktu widzenia najważniejszych konstrukcji podatkowych i innych danin charakterystycznych dla tego sektora, ze szczególnym uwzględnieniem banków, zakładów ubezpieczeń oraz innych podmiotów dokonujących transakcji finansowych. Wreszcie, na końcu rozprawy, autor przedstawia swój własny postulowany model opodatkowania instytucji finansowych, który mógłby zostać implementowany w Polsce w miejsce obecnie obowiązującego podatku od niektórych instytucji finansowych (PNIF). Obecny polski PNIF powinien zostać zastąpiony zupełnie nową konstrukcją, głównie z uwagi na liczne wady, w tym także te o charakterze nieusuwalnym, wynikające z samej koncepcji podatku opartego o model opłaty bankowej. Tego typu podatek jest pobierany w oparciu o pozycje bilansowe podatnika, przede wszystkim o zobowiązania (kapitały własne z reguły nie są opodatkowywane). Jednakże polski podatek obciąża aktywa podatników, co jest rozwiązaniem niewłaściwym, rzadko spotykanym w innych państwach, mającym jeszcze więcej wad niż typowy podatek tego typu. Biorąc pod uwagę powyższe, zdaniem autora, brak jest uzasadnienia do nowelizacji obecnej ustawy o PNIF – nawet usunięcie przez ustawodawcę wszelkich luk i usterek nie naprawi dzisiejszego systemu opodatkowania sektora finansowego gospodarki. Jedynym właściwym rozwiązaniem jest uchylenie obecnie obowiązującego podatku i zastąpienie go właściwą konstrukcją, która będzie realizowała założone cele. Niniejsza rozprawa wskazuje na główne wady i zalety poszczególnych modeli szczególnego podatku obciążającego sektor finansowy i uzasadnia niewłaściwość przyjętego w Polsce rozwiązania. Dlatego zdaniem autora najlepszym rozwiązaniem dla Polski jest zastąpienie obecnego PNIF zupełnie nową konstrukcją, opartą o model podatku od działalności finansowej (FAT) jednakże z pewnymi istotnymi modyfikacjami wymaganymi m.in. przez specyfikę polskiej gospodarki. Dlatego też autor postuluje nie tylko wdrożenie zasugerowanego modelu podatku, ale również wskazuje na poszczególne przepisy podatku dochodowego od osób prawnych oraz inne przepisy prawa, które również powinny zostać zmienione. Głównym celem podatku jest uzyskanie dodatkowych dochodów budżetowych, utraconych w wyniku stosowania zwolnienia przedmiotowego w VAT od świadczenia usług finansowych, jak również stosowania niektórych innych przywilejów podatkowych, z których korzystają instytucje finansowe, scharakteryzowanych w niniejszej rozprawie, jednakże w sposób najmniej uciążliwy dla struktury rynków finansowych oraz regulacji i nadzoru makroostrożnościowego. Rozprawa uwzględnia również aspekt związany z wymogami prawa UE oraz próbą przyjęcia unijnego podatku od transakcji finansowych.

After few years of a rampant subprime crisis during which numerous financial institutions ran into deep troubles, some of them filed for bankruptcy and many countries spent large amounts of public money to solve their liquidity problems, the idea of a selective tax imposed on financial sector revived. The main aim of such a tax is to raise public incomes and force financial institutions to make a fair and substantial contribution to public budgets not only to meet the costs incurred by them on governmental interventions but also to accumulate funds in case of any future crisis. Secondly, the tax could curb the volatility on the currency and securities markets and reduce risk associated with the activities of the financial sector. Last but not least, such a tax could support macro-prudential regulations and supervision. This doctoral dissertation The legal model of a special tax on financial transactions, exemplifies an attempt to summarize the hitherto achievements, attainments and output concerning the idea of a special tax concerning financial sector of economy. It also approaches the question of the current taxation of financial institutions in Poland from the point of view of the most important tax structures and other public tributes specific to this sector, with particular emphasis on banks, insurance companies and other entities involved in financial transactions. Finally, at the end of the dissertation, the author presents his own postulated model of taxation of financial institutions, which may be implemented in Poland instead of the currently prevailing tax on certain financial institutions. The current Polish tax on certain financial institutions should be replaced due to numerous flaws, some of them having an indelible character, arising from the sole concept of this tax, based on financial stability contribution model. Such type of tax is charged basing on the taxpayers’ balance sheet items, mainly on liabilities (equity is rather not taxable). However, Polish tax burdens taxpayers’ assets which is inappropriate solution, rather unparalleled in other countries, having even more drawbacks that the typical tax based on financial stability contribution model. Taking this into account, in the author’s opinion, there are no grounds and reasons to amend the current tax – even removal of all legislative defects will not improve the current taxation regime for Polish financial sector. The only appropriate solution is to abolish the current tax and replace it with the proper one which will pursue the required objectives. The dissertation indicates main benefits and drawbacks of particular models of a special tax on financial institutions and justifies the incorrectness of the solution adopted in Poland. Therefore in the author’s opinion, the best solution for Poland is to replace the current tax on certain financial insitutions with a new tax, that is based on the concept of a financial activities tax but with some important modifications required by Polish economic specifity and hitherto prevailing tax regulations. Hence the author postulates not only to adopt his model of a tax but also indicates particular regulations of CIT and other applicable laws to be amended at the same time. The basic purpose of a tax is to obtain additional budget incomes, lost as a result of VAT exeption on financial services, as well as some other tax privileges enjoyed by financial institutions, characterized in the dissertation, but in the least intrusive way to the financial market structure and macro-prudential regulations and supervision. The dissertation takes into consideration also the aspect of requirements of EU law and EU’s attempt to adopt financial transaction tax.