Motywy żydowskie w twórczości Jorge Luisa Borgesa

Praca poświęcona jest analizie wybranych motywów w twórczości Jorge Luisa Borgesa (1899-1986), jednego z najbardziej znanych i uznanych pisarzy latynoamerykańskich, którego teksty i osoba do dzisiaj inspirują twórców kultury i popkultury na całym świecie. Uważna lektura dzieł argentyńskiego autora, obejmująca wiersze, opowiadania, eseje, recenzje, artykuły, tłumaczenia, prologi i antologie przynosi zaskakująco wiele nawiązań do szeroko rozumianej kultury żydowskiej, a Borgesowscy żydowscy bohaterowie to galeria niezwykłych osobowości. Pisarz interesował się kulturą żydowską i jej dziedzictwem od najmłodszych lat i przez cały okres swojej pracy twórczej (ponad 60 lat!) umiejętnie łączył nawiązania do kultury, religii czy symboliki Żydów z innymi motywami. Źródła, z których czerpał umieszczając tematykę żydowską w swoich tekstach, są zróżnicowane i były to: lektury, kontakty osobiste z osobami pochodzenia żydowskiego, legendy żydowskie, religia i filozofia, historia narodu żydowskiego, a także własne doświadczenia z podróży. Praca składa się ze wstępu, dwóch części głównych, zakończenia oraz indeksu. Z około tysiąca tekstów pisarza, które przeczytałam, wyodrębniłam ok. dwustu, w których pojawiają się nawiązania do historii, kultury i tradycji żydowskiej. Tak obszerny materiał egzemplifikacyjny spowodował, że dokonałam selekcji motywów oraz ich klasyfikacji. Zaproponowane przeze mnie kategorie to: przyjaźnie, fascynacje literackie, żydowska Argentyna, Izrael, antysemityzm, alef, żydowscy bohaterowie Borgesowskiej prozy oraz istoty zmyślone. Pojęcia te odnoszą się zarówno do biografii Borgesa, warunków społeczno-politycznych, w których żył i tworzył, wydarzeń międzynarodowych, których pisarz był świadkiem i / lub uczestnikiem, jak i do twórczości argentyńskiego pisarza i jej kontekstów. W każdym rozdziale przywołuję i/lub cytuję teksty w których znajdują się motywy żydowskie, omawiam je i analizuję. Każdy rozdział kończy się podsumowaniem. W zakończeniu formułuję wnioski. Do dysertacji dołączam też indeks motywów żydowskich w tekstach Borgesa, o których traktuje niniejsza praca.

This dissertation is devoted to the analysis of selected motifs in the work of Jorge Luis Borges. A thorough reading of the Argentinian author’s works, including poems, short stories, essays, reviews, articles, translations, prologues and anthologies, brings a surprisingly high number of references to broadly understood Jewish culture, and Borges's Jewish protagonists form a gallery of some extraordinary personalities. From an early age the writer was interested in Jewish culture and its heritage, and throughout the entire period of his creative work (of over 60 years!) he skilfully merged references to Jewish culture, religion or symbolism with other motifs. The sources from which Borges drew when placing Jewish themes in his texts are incredibly diverse and included: readings, personal contacts with people of Jewish origin, Jewish legends, religion and philosophy, the history of the Jewish people, as well as Borges’s own travel experiences. The work is divided into an introduction, two main parts, a conclusion and an index. From the body of around a thousand of the Borges’s texts that I read, I have identified about two hundred in which there is any reference to the Jewish history, culture or tradition. Based on such an extensive exemplifying material, I made a selection of motifs and proposed the following classification: friendships, literary fascinations, Jewish Argentina, Israel, anti-Semitism, aleph, Jewish protagonists of Borgesian prose, and imaginary beings. These concepts belong to a number of contexts: Borges’s biography, the socio-political conditions in which he lived and created his works, international events that the writer witnessed and / or participated in, and to his works and their broader background. In every chapter I refer to and/or quote texts in wh ich there are Jewish motifs, I discuss and analyze them. Every chapter concludes with a summary. In the closing part, I formulate conclusions. At the end, I also attach an index - a list of Jewish motifs in Borges' texts discussed in the dissertation.