Pojęcie intencji na gruncie współczesnej analitycznej filozofii działania

W rozprawie dokonuję rekonstrukcji i krytycznej analizy redukcjonistycznych / antyredukcjonistycznych koncepcji intencji, wypracowanych na gruncie analitycznej filozofii działania. Przedstawiam również własną deontyczną koncepcję intencji. Część pierwsza rozprawy (Rozdziały 1–4) poświęcona została szczegółowej analizie krytycznej pragnieniowo-przekonaniowego modelu intencji (D. Davidson, M. Beardsley, R. Audi, W. Davis), teorii czystych zamierzeń i intencji jako sądów bezwarunkowych (D. Davidson), przekonaniowej teorii intencji (J.D. Velleman, K. Setiya) oraz antyredukcjonistycznej koncepcji intencji jako praktycznych zobowiązań do działania (M. Bratman). W Rozdziale 1 dokonuję krytycznej analizy redukcjonistycznej teorii Donalda Davidsona, w myśl której intencje towarzyszące intencjonalnym działaniom są redukowalne do par pragnienie-przekonanie. Przeprowadzam rekonstrukcję pragnieniowo-przekonaniowych ujęć intencji prospektywnych, czyli zamiarów podjęcia działań w przyszłości (M. Beardsley, R. Audi, W. Davis). Omawiam wybrane zarzuty wymierzone w scharakteryzowane redukcjonistyczne koncepcje intencji. Rozdział 2 poświęcony jest krytycznej analizie późnej koncepcji intencji, rozwijanej przez Donalda Davidsona (1978), w myśl której intencje – ujmowane jako wartościujące sądy bezwarunkowe – nie mogą zostać utożsamione z przekonaniami i pragnieniami, ujmowanymi jako wartościujące sądy warunkowe / prima facie. W Rozdziale 3 opowiadam się przeciwko przekonaniowej teorii intencji, w myśl której intencje są autoreferencyjnymi i samospełniającymi się przewidywaniami (J.D. Velleman) bądź też przekonaniami pragnieniopodobnymi (K. Setiya). Wykazuję, że przekonaniowe koncepcje intencji narażone są na dwa podstawowe zarzuty. W myśl pierwszego z nich w świetle modelu przekonaniowego intencje są nieodróżnialne od przekonań nabywanych w sposób życzeniowy. W myśl drugiego z nich na gruncie koncepcji przekonaniowej nie można powziąć zamiaru podjęcia działania trudnego, obarczonego znacznym prawdopodobieństwem porażki. W Rozdziale 4 przeprowadzam krytykę stricte antyredukcjonistycznej teorii intencji, w myśl której intencje – ujmowane jako stany mentalne sui generis – są elementami złożonych planów racjonalnego sprawcy. Formułuję zarzuty pod adresem Bratmanowskiego ujęcia norm racjonalności intencji, ujęcia relacji intencji do usiłowań oraz koncepcji pragnień* kierujących. Uzasadniam, że źródeł słabości teorii Bratmana należy upatrywać w próbie połączenia zarówno funkcjonalistycznych, jak i normatywnych intuicji dotyczących natury poszczególnych stanów mentalnych. W części drugiej rozprawy proponuję własną koncepcję intencji. W Rozdziale 5 uzasadniam, że intencje nie są redukowalne do pragnień. Formułuję argumenty przeciwko motywacyjnej, hedonistycznej oraz aksjologicznej koncepcji pragnień (w wersji doksastycznej i niedoksastycznej). Wykazuję, że intencje nie mogą zostać zredukowane do pragnień w świetle wszystkich omówionych teorii stanów pragnieniowych. W Rozdziale 6 opowiadam się za aksjologiczną koncepcją pragnień w wersji nastawieniowo-niedoksastycznej. Przedstawiam argumenty na rzecz uznania pragnienia za wartościujące nastawienie wobec pewnej treści. W Rozdziale 7 przedstawiam własną koncepcję intencji, na gruncie której intencje ujmowane są jako deontyczne nastawienia wobec pewnej treści. Wskazuję na podobieństwa i różnice między własną teorią intencjia imperatywnymi ujęciami intencji (H.-N. Castañeda) oraz optatywnymi / deontycznymi koncepcjami pragnień (N. Roughley & F. Lauria). Trzy ostatnie rozdziały rozprawy poświęcone są przedstawieniu bezpośrednich i pośrednich konsekwencji przyjęcia deontycznej koncepcji intencji, a także wskazaniu licznych zalet tej teorii. W Rozdziale 8 podejmuję zagadnienie relacji intencji (ujmowanych jako nastawienia deontyczne) do pragnień kierujących (ang. guiding desires), o których mowa jest na gruncie koncepcji M. Bratmana. Uzasadniam, że pragnienia kierujące są intencjami, a następnie pokazuję, że rozwiązanie to pozwala mi na uniknięcie zarzutów, na które narażona jest koncepcja Bratmana. Pokazuję, że akceptacja deontycznej teorii intencji umożliwia również adekwatną konceptualizację relacji intencji do usiłowań. W Rozdziale 9 opowiadam się za ewidencjonistycznym modelem związków intencji z przekonaniami, zgodnie z którym przekonania – jako stany różne od intencji – nabywane są na mocy rozmaitych świadectw, do których zalicza się także fakt powzięcia stosownych zamiarów. Uzasadniam, że koncepcja deontyczna, wzbogacona o ewidencjonistyczny model relacji między intencjami a przekonaniami, nie powiela błędów czysto przekonaniowego ujęcia intencji. W Rozdziale 10 wykazuję, że intencje (nastawienia deontyczne) mogą być ujmowane jako dyspozycje do działania, zaś pragnienia (nastawienia wartościujące) – jako dyspozycje do zamierzania podjęcia działania. Dokonuję charakterystyki relacji intencji do pragnień i przekonań w kontekście deliberacji praktycznej. Pokazuję, że akceptacja deontycznego modelu intencji harmonizuje z niedoksastycznym ujęciem deliberacji, w myśl którego celem namysłu praktycznego jest powzięcie zamiaru, nie zaś nabycie jakiegokolwiek przekonania. Uzasadniam, że w procesie praktycznej deliberacji, czyli procesie przekształcenia nastawienia wartościującego wobec pewnej treści w nastawienie deontyczne, kluczową rolę odgrywają przekonania. W Podsumowaniu Części II wykazuję, że antyredukcjonistyczna i deontyczna koncepcja intencji spełnia dezyderaty wyszczególnione we Wprowadzeniu do Części II rozprawy i jest w stanie odeprzeć zarzuty zwolenników ujęć redukcjonistycznych.

In my dissertation I reconstruct and critically analyze reductionist and antireductionist accounts of intention. I also defend my own deontic account of intention. Part I of the dissertation (Chapters 1-4) is devoted to a detailed critical analysis of the desire-belief account of intention (D. Davidson, M. Beardsley, R. Audi, W. Davis), the theory of pure intending and intention-as-unconditional judgement view (D. Davidson), cognitivism about intention (J.D. Velleman, K. Setiya), and the antireductionist theory of intentions as practical commitments (M. Bratman). Chapter 1 is a critical analysis of the reductionist theory of Donald Davidson (1963), according to which intentions accompanying intentional actions (intentions-with-which-some-acts) are reducible to desirebelief pairs. I also reconstructthe desire-belief accounts of prospective intentions (M. Beardsley, R. Audi, W. Davis). I discuss selected objections against the reconstructed reductionist accounts of intention. Chapter 2 is devoted to a critical analysis of the later account of Donald Davidson (1978), according to which intentions construed as evaluative unconditional judgments cannot be identified with beliefs or desires (understood as conditional / prima facieevaluative judgments). I argue that intentions cannot be reduced to any kinds of beliefs or evaluative judgments. In Chapter 3, Iargue against the cognitive theory of intention, according to which intentions are self-referring and self-fulfilling beliefs (D.J. Velleman) or desire-like beliefs (K. Setiya). I argue in particular, that the accounts have two problems. First, it is hard to distinguish intentions from wishful thinking. Second, it is impossible to intend to undertake actions which are difficult and highly prone to failure. In Chapter 4, I argue against Michael Bratman’s (1987) strictly antireductionist theory of intention, according to which intentions are considered to be sui generis mental states, which are elements of complex plans of a rational agent. I criticize his account of rationality requirements, the construal of the relation between intentions and attempts (endeavors), and his account of guiding desires. I argue that the sources of weakness of this account lie in his attempt to combine functionalist and normative intuitions concerning the nature of particular mental states. In Part II, I propose my account of intention. In Chapter 5, I argue that intentions are not reducible to desires. I argue against the motivational, hedonist and evaluative conception of desires (of the doxastic and non-doxastic kinds). I show how, on all these theories, intentions are distinct from desires. In Chapter 6, I argue for a non-doxastic and attitudinal version of an axiological conception of desire. Desires are to be understood as evaluative attitudes towards some content. In Chapter 7, I present a deontic account of intention according to which intentions are deontic attitudes towards some content. I discuss the similarities and differences between my view and the imperative accounts of intentions (H.- N. Castañeda) and the optative / deontic accounts of desires (N. Roughley, F. Lauria). The last three chapters of the dissertation are devoted to showing the direct and indirect consequences of the deontic theory of intentions I offer and to presenting its numerous advantages. In Chapter 8, I discuss the implications of my account for Bratman’s concept of guiding desires. Since guiding desires turn out to be intentions, some problems of Bratman’s theory are avoided. I further argue that the deontic theory of intentions allows to give an adequate conceptualization of the relation of intentions to tryings (attempts). In Chapter 9, I argue for an evidentialist model of the relation between intentions and beliefs. While beliefs are different from intentions, intentions constitute evidence for beliefs. I argue that the deontic conception of intentions supplemented with the evidentialist account solves the problems of the cognitiveaccounts of intention.In Chapter 10,I show that intentions (deontic attitudes) may be understood as dispositions to act, while desires (evaluative attitudes) – as dispositions to intend to act. I characterize the relation of intentions to desires and beliefs in the context of practical deliberation. I show that the deontic model of intention accords with the nondoxastic account of practical deliberation, according to which the goal of such deliberation is to undertake an intention and not to acquire a belief. I justify the claim that in the process of practical deliberation, that is in the process of changing the evaluative attitude into the deontic attitude towards some content, the key role is played by beliefs. In the Summary of Part II, I show that the antireductionist deontic conception of intention meets the desiderata presented in the Introduction to Part II and it is thereby capable of resisting the objections raised by the proponents of the reductionist accounts.