Беларуская мова XVIII ст. – навуковыя пастулаты

W artykule zaprezentowano druki religijne wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu w XVIII w. (Sobranije pripadkov korotkoje, 1722 oraz Kratkoje sosłowie nauki christijanskija, 1759). W badaniach nad językiem i literaturą białoruską XVIII stulecia teksty o charakterze religijnym były pomijane ze względów politycznych, a także funkcjonujących w środowisku naukowym stereotypów umniejszających ich znaczenie. Analizowane teksty, napisane tzw. prostą mową, językiem Białorusinów, stanowią świadectwo żywotności języka i przeczą teoriom o zaniku języka białoruskiego w XVIII w. Opisane w artykule cechy fonetyczne języka białoruskiego, odzwierciedlone w badanych tekstach, stanowią pretekst do wysunięcia postulatów badawczych. Są to: a) konieczność szczegółowej analizy językowej tekstów o charakterze religijnym, drukowanych alfabetem cyrylickim (jednak nie w języku cerkiewnosłowiańskim, ale prostym/ruskim) oraz poszukiwanie innych utworów literackich do analizy języka tego okresu; b) konieczność analizy tekstów drukowanych jako odzwierciedlających pewien uzus, nie zaś język poszczególnych autorów; c) analiza językowa tekstów w celu wskazania ich podłoża dialektalnego oraz ukazania tendencji (jeśli były) mających wpływ na późniejsze formowanie się norm języka białoruskiego w odmianie literackiej

This article offers an analysis of religious texts published in the 18th century by a Basilian printing house in Supraśl (Sobranije pripadkov korotkoje, 1722, Kratkoje sosłowie nauki christijanskija, 1759). Works of religious nature used to be omitted in the study of Belarusian language and literature of the 18th century due to political factors, as well as scholarly stereotypes belittling their significance. The texts analyzed, written in the Belarusian language known as „prosta mova”, constitute a proof of the vivacity of the latter, and contradict the theories about the disappearance of the Belarusian written language in the 18th century. The phonetic features of the Belarusian language described in the article and reflected in these texts serve as a pretext to put forward several research postulates. Namely: a) the need for a detailed linguistic analysis of religious texts printed in Cyrillic alphabet (albeit not in the Orthodox Slavic language, but rather in prosta mova/Ruthenian) and a search for other literary works in order to analyze the language of this period; b) the need for an analysis of printed texts which reflect a certain usus rather than the language of individual authors; c) a thorough linguistic analysis of texts to indicate their dialectal basis and to define the trends (if any) affecting the subsequent formation of Belarusian language standards in its literary variety