Jan Paweł Woronicz w świetle nieznanych dokumentów z lat 1795-1829.

Rozprawa doktorska Jan Paweł Woronicz w świetle nieznanych dokumentów z lat 1795 – 1829 ukazuje postać biskupa Woronicza jako wybitnego człowieka literatury i Kościoła rzymskokatolickiego przełomu XVIII i XIX wieku. Jego życie i działalność przypadły na czas Oświecenia, epoki, która prawie przez wiek kształtowała nowoczesne społeczeństwo polskie. Autor rozprawy skupił się na ostatnich trzydziestu latach życia biskupa Woronicza, bowiem, kiedy przestało istnieć państwo polskie, to Kościół jako instytucja przejął część jego dotychczasowych działań, które zmierzały do scalenia podzielonego przez zaborców narodu i podtrzymywania tożsamości narodowej. Woronicz, świadomy ważnej roli Kościoła, którego był przedstawicielem, wyznaczył spójny program swoich działań i konsekwentnie go realizował. Działania te koncentrowały się wokół kultury duchowej i materialnej narodu. Jego poczynania w obszarze kultury duchowej znalazły odzwierciedlenie w pracach poetyckich, literackich, kaznodziejskich, naukowych w TPN, opiece nad artystami, muzykami i literatami, widać je także w trosce o szkolnictwo elementarne, Uniwersytet Jagielloński, dbałość o poziom wykształcenia kleryków w seminarium krakowskim i kieleckim, o duchowieństwo zakonne i świeckie, o piękno sprawowanej liturgii prywatnej i publicznej. Ważnym i przemyślanym działaniem autora Lechiady było gromadzenie wokół siebie dobrze wykształconych współpracowników, którzy pomagali w zarządzaniu diecezją i wspierali w licznych inicjatywach o charakterze kulturalnym w Krakowie, a później w Warszawie. Przez cały ten czas Jan Paweł Woronicz otaczał się światłymi ludźmi kultury i nauki. Do przedsięwzięć, których autor Sybilli podjął się w przestrzeni kultury materialnej, należały: remont i urządzenie mieszkania na Kanoniach w Warszawie, remont i wyposażenie pałacu biskupów krakowskich w Krakowie i pałacu arcybiskupów w Warszawie, budowa i urządzenie dworu w Wawrzeńczycach, remont dworu w Jangrocie, budowa szpitala i szkoły w Powsinie, fundacja kościoła wraz z jego wyposażeniem w Jangrocie, remont kolegiaty w Kielcach, fundacja strojów liturgicznych do kościoła katedralnego w Warszawie i zakładanie ogrodów. Był wytrawnym kolekcjonerem, gromadził materialne pamiątki historyczne i dzieła sztuki. W niniejszej rozprawie występuje dwóch bohaterów. Pierwszy to biskup Woronicz a drugi to dokumenty, które go opisują. Wśród nich możemy wymienić listy prywatne i służbowe, akta urzędowe, sprawozdania, raporty, wspomnienia, pamiętniki, druki ulotne, umowy i inwentarze. Źródła te, poddane konwencji epoki, osobowości autora i pełnionych przez niego funkcji, zanurzone w kontekście politycznym i obyczajowym, reprezentujące różne gatunki literackie i typy dokumentów, wzajemnie się oświetlają i uzupełniają a ponieważ w znacznym stopniu nie były dotąd wykorzystywane przez badaczy oświecenia, pozwalają na poszerzenie naszej wiedzy o samym biskupie Woroniczu, jak również o epoce porozbiorowej. Zgromadzone archiwalia rękopiśmienne i drukowane w większości pochodzą z lat 1795–1830. Dodatkowo, dla wyjaśnienia i uszczegółowienia niektórych faktów, wykorzystano archiwalia z lat wcześniejszych i pojawiające się już po śmierci kapłana–poety. Wspomniane dokumenty zostały odnalezione w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Państwowym w Warszawie, Archiwum Archidiecezjalnym Warszawskim, Archiwum Narodowym w Krakowie oddział Zamek Królewski na Wawelu, Bibliotece Książąt Czartoryskich w Krakowie, Zbiorach Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, Bibliotece Naukowej PUN i PAN, Archiwum Kurii Metropolitarnej Krakowskiej, Archiwum Kapituły Katedralnej Krakowskiej, Archiwum Państwowym w Radomiu, Archiwum Państwowym w Łodzi, Bibliotece Zakładu Narodowym Ossolińskich we Wrocławiu, Bibliotece Narodowej w Warszawie, Muzeum Narodowym w Krakowie, Austriackiej Bibliotece Narodowej oraz Bibliotece Polskiej w Paryżu.

The doctoral thesis of Jan Paweł Woronicz in the light of unknown documents from 1795-1829 shows the figure of Bishop Woronicz as an outstanding man of literature and the Roman Catholic Church at the turn of the 18th and 19th centuries. His life and activities coincided with the Enlightenment, an era, which shaped modern Polish society for almost a century. The author of the PhD thesis focused on the last thirty years of Bishop Woronicz's life, because when the Polish state ceased to exist, the Church as an institution took over some of his previous activities, which were aimed at unifying the nation divided by the invaders and maintaining the national identity. Woronicz, who was aware of the important role of the Church he represented, set a coherent program of his actions and consequently realized it. These activities were focused on the spiritual and material culture of the nation. His operations in the area of spiritual culture were reflected in poetic, literary, preaching and scientific works in the Warsaw Society of Friends of Science ( Polish TPN), care for artists, musicians and writers, for the sake of elementary education and the Jagiellonian University, care for the level of education of clerical students in Krakow and Kielce theological seminaries, care for monastic and secular clergy, caring for the beauty of the private and public liturgy. An important and deliberated activity of the author of Lechiada was gathering around him well-educated collaborators who helped in the management of the diocese and supported in numerous initiatives of a cultural nature in Cracow, and later in Warsaw. All the time he surrounded himself with enlightened people of culture and science. The undertakings which the author of Sybilla undertook in the space of material culture included: renovation and furnishing of an apartment in Kanonia in Warsaw, renovation and furnishing of the palace of Cracow bishops in Cracow and the palace of archbishops in Warsaw, building and arrangement of the manor in Wawrzeńczyce, renovation of the manor in Jangrot, construction of a hospital and school in Powsin, foundation of the church with its equipment in Jangrota, renovation of the collegiate church in Kielce, the foundation of liturgical costumes for the cathedral church in Warsaw and establishing gardens. He was a discerning collector, he collected historical memorabilia and works of art. There are two heroes in this work. The first one is Bishop Woronicz and the second ones are documents that describe him. We can mention among them: private and business letters, legal instruments, reports, memories, diaries, leaflets, contracts and inventories. These sources, subjected to the convention of the epoch, the author's personality and functions, immersed in the political and moral context, representing various literary genres and types of documents, illuminate and complement each other, and because they have not been used to a large extent by researchers of the Enlightenment, they allow us to broaden our knowledge about Bishop Woronicz himself and the post-partition period. Most of the collected handwritten and printed archives come from 1795 – 1830. Additionally, to clarify and detail some facts, there were used archives from earlier years and appearing after the death of the priest-poet. These documents were found in the Central Archives of Historical Records in Warsaw, The State Archive in Warsaw, Archdiocesan Archive of Warsaw, National Archive in Krakow the Wawel Royal Castle branch, the Princes Czartoryski Library in Krakow, the Manuscript Collection of the Jagiellonian Library, the Scientific Library of the Polish Academy of Arts and Sciences (PAAS) and the Polish Academy of Sciences (PAS), Archives of the Metropolitan Curia in Krakow, Archives of the Krakow Cathedral Chapter, the State Archives in Radom , the State Archives in Łódź, the Library of the Ossoliński Institute in Wrocław, the National Library in Warsaw, the National Museum in Krakow, the Austrian National Library and the Polish Library in Paris.