Instytucjonalizacja procesów migracyjnych na przykładzie migracji z Ukrainy do Polski

Celem pracy jest skonfrontowanie dokonującej się instytucjonalizacji procesów migracyjnych i integracyjnych najliczniejszej grupy migranckiej w Polsce, czyli migrantów zarobkowych z Ukrainy w Polsce, ze stanem polskiej polityki migracyjnej i integracyjnej oraz określenie reaktywności cudzoziemców na zmieniające się uwarunkowania tej polityki. Problem badawczy pracy dotyczy uzyskania wiedzy na temat skuteczności instrumentów polityki migracyjnej i integracyjnej Polski w kontekście norm społecznych obowiązujących migrantów zarobkowych z Ukrainy mających doświadczenie migracyjne do Polski po roku 2003. Rozważania teoretyczne zostały osadzone w koncepcji nowego instytucjonalizmu. Odwołując się do ujęcia teoretycznego zaproponowanego przez Victora Nee i Paula Ingrama (2001), proces instytucjonalizacji został odniesiony do wykształcenia i obecności podzielanej przez daną grupę wiedzy, przekonań i norm społecznych funkcjonujących w konkretnej przestrzeni instytucjonalnej, wskazujących na cele, do których powinno się zmierzać i właściwe sposoby ich osiągania. W nowym instytucjonalizmie osadzonym w tradycji socjologicznej instytucjonalizacja oznacza zarówno proces, w którym działania i stosunki społeczne są zinternalizowane, jak i stan, w którym podzielana wiedza, przekonania i normy określają, co ma znacznie i jakie działania są akceptowane w danej grupie społecznej. Zgodnie z konceptualizacją Nee i Ingrama (2001) analizy instytucjonalne dotyczą trzech poziomów: ram instytucjonalnych, organizacji oraz jednostek i grup społecznych. Każdy z tych poziomów stanowi przedmiot analizy podjęty w pracy. Uzyskanie wiedzy na temat dwóch podstawowych kwestii – mianowicie: (1) na temat przebiegu instytucjonalizacji procesów migracyjnych migrantów zarobkowych z Ukrainy w Polsce oraz (2) zależności pomiędzy instytucjonalizacją procesów migracyjnych tej grupy migranckiej a realizacją polityki migracyjnej i integracyjnej Polski – ma zasadnicze znaczenie dla jego opisania. W odniesieniu do tych zagadnień, dwie hipotezy badawcze zostały postawione. Pierwsza hipoteza mówi, że dominującą formą instytucjonalizacji procesów migracyjnych imigrantów z Ukrainy w Polsce jest instytucjonalizacja odgórna, stanowiąca konsekwencję istniejących ram instytucjonalnych. Druga hipoteza badawcza mówi, że dominująca rola odgórnej instytucjonalizacji stwarza pożądaną szansę kształtowania skutecznej polityki integracyjnej. Hipotezy te zostały pozytywnie zweryfikowane, a uzyskana wiedza pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów wymagających szczególnego wsparcia w kontekście procesów migracyjnych i integracyjnych w Polsce. Badania zostały przeprowadzone w ramach dwóch projektów: „Transnarodowość jako wymiar instytucjonalizacji obecności imigrantów z Ukrainy w Polsce” finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa nr 4344/B/H03/2009/37) oraz “Otoczenie i warunki rozwoju transnarodowych organizacji migranckich w Europie” finansowanego przez Fundację Volkswagena. Badania zostały zrealizowane od marca 2009 do listopada 2010 roku w Polsce i na Ukrainie i są utrzymane w paradygmacie badań jakościowych.

The objective of this dissertation is to relate the institutionalization of the migration and integration processes of labour migrants from Ukraine to Poland to the Polish migration and integration policies and to determine the reactivity of foreigners to the changing conditions of this policy. The research problem concerns obtaining knowledge on the effectiveness of the Polish migration and integration policy instruments in the context of social norms applicable to labour migrants from Ukraine who has experience in migrating to Poland after 2003. Theoretical considerations are embedded in the concept of new institutionalism. Referring to the theoretical approach proposed by Victor Nee and Paul Ingram (2001), the institutionalization process was related to the shared knowledge, beliefs and social norms existing in a particular institutional space that indicate the objectives and appropriate ways of achieving them. Institutionalization embedded in the sociological tradition means both, a process in which actions and social relations of members of a certain social group are internalized as well as a state in which their shared knowledge, beliefs and norms define what is valued and what actions are endorsed. According to the conceptualization of Nee and Ingram (2001) institutional analysis relate to three levels: institutional framework, organizations as well as individuals and social groups. Each of these levels is a subject of analysis undertaken in the dissertation.Understanding of two fundamental issues is essential, namely: (1) the institutionalization of the migration processes of Ukrainian labour migrants in Poland and (2) the relationship between the institutionalization of migration processes of this migrant group and implementation of migration and integration policy of Poland. With regard to these issues, two hypotheses have been put forward. The first hypothesis states that a top-down institutionalization that arises from the existing institutional framework dominates in the migration processes of immigrants from Ukraine in Poland. The second research hypothesis argues that the dominant role of top-down institutionalization creates the favourable conditions to shape an effective integration policy. These hypotheses have been positively verified and the gained knowledge allowed to identify areas requiring further support in the context of migration and integration processes in Poland.The research was conducted within the framework of two projects: "Transnationalism as a dimension of the institutionalization of the occurrence of immigrants from Ukraine in Poland" founded by the Ministry of Science and Higher Education (contract no. 4344/B/H03/2009/37) and "Diffusion and Contexts of Transnational Migrant Organizations in Europe (TRAMO)" founded by the Volkswagen Foundation. The research was conducted from March 2009 to November 2010 in Poland and in Ukraine and it was maintained in the qualitative research paradigm.