Doktryna ustrojowa dekabrystów

Doktryna ustrojowa dekabrystów to system idei rosyjskich rewolucjonistów, którzy w pierwszym ćwierćwieczu XIX wieku konspirowali przez 10 lat z myślą o obaleniu autorytarnej władzy rosyjskiego cesarza oraz zniesieniu poddaństwa chłopów. Ich celem było wprowadzenie konstytucyjnych i demokratycznych rządów w Rosji. Działalność dekabrystów trwała od 1816 r. do 1825 r. i została zakończona nieudanymi powstaniami w Sankt-Petersburgu i koło Kijowa. Impulsem do aktywności był pobyt wojsk rosyjskich w Zachodniej Europie podczas wojen w latach 1813-1816, zapoznanie się z tamtejszymi intelektualnymi prądami oraz zauważalny przez nich stopień różnicy w cywilizacyjnym rozwoju Rosji i Zachodu. Doktryna ustrojowa dekabrystów została sformułowana na podstawie polityczno-prawnych idei zawartych w podstawowych zachodnich liberalnych aktach prawnych, takich jak Deklaracja praw człowieka i obywatela oraz Deklaracja niepodległości, jak również w konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki i w konstytucjach francuskich, przy czym dekabryści przy tworzeniu swojej doktryny korzystali także w mniejszym stopniu z innych dokumentów i z doświadczeń znanych osób. Doktryna ustrojowa dekabrystów obejmuje idee prezentowane przez ich organizacje, zawarte w podstawowych dokumentach, m.in. w Statucie Związku Ocalenia i w Statucie Związku Dobra Publicznego, jak i idee stworzone przez działaczy tych organizacji, wyłożone głównie w fundamentalnych pracach. Najważniejszymi dokumentami programowymi dekabrystów była Ruska Prawda Pawła Pestla i „konstytucja” Nikity Murawjowa. Pestel stworzył unikalną koncepcję podziału ziemi dzieląc ją na społeczną uprawianą przez każdego i indywidualną. Państwo miało być jednolitą republiką z silną władzą centralną w celu przeciwstawienia się tendencjom odśrodkowym oraz z konstytucyjną zasadą zakresu działania władz. Pestel postulował też całkowitą równość wobec prawa oraz powołanie rządu tymczasowego na okres 10 lat w celu przeprowadzenia reform. Murawjow proponował pozostawienie ziemi w rękach szlachty. Państwo miało być federacją i monarchią konstytucyjną z zasadą równowagi władz. Gwarantowana byłaby formalna, ale nie społeczna równość wobec prawa. Rząd byłby powołany w wyniku wyborów. Wspólne dla nich obu były: zasada suwerenności narodu, zniesienie pańszczyzny i osobistego poddaństwa, trójpodział władzy, wielostopniowy podział administracyjny, brak praw wyborczych dla kobiet, zniesienie podziału na klasy i stany społeczne, system prawa oparty na pra-wie naturalnym, ograniczenia praw cudzoziemców oraz zakaz istnienia cenzury. Pestel i Nikita Murawjow nie uznawali praw małych narodów do niepodległości. Ich plany zakładały rusyfikacje tych narodów. Pestel chciał to uczynić przy pomocy administracyjnych środków, Murawjow przez przewagę i atrakcyjność kultury rosyjskiej. Obaj uznali prawo do niepodległości jedynie dla Polski. Żadna z obu koncepcji nie została zaakceptowana większość dekabrystów. Dekabryści nie stworzyli jednolitej doktryny ustrojowej, podobnie jak nie wypracowali jednolitej koncepcji przejęcia władzy, poza stwierdzeniem, że musi ją dokonać armia bez udziału ludu. Praca obejmuje historyczną analizę polityczno-społecznej sytuacji w Rosji, w tym – okresu (wieki XVI– XVIII), w którym doprowadzono do ukształtowania samodzierżawia i czas pano-wania Aleksandra I, niezbędny dla zrozumienia genezy ruchu dekabrystów i warunków, w jakich musieli oni działać oraz prezentuje zakres badań dotyczący doktryny ustrojowej dekab-rystów w przeszłości i obecnie. W konkluzji pracy stwierdzono, że w ówczesnych warunkach polityczno-społecznych w Rosji nie było możliwe urzeczywistnienie koncepcji dekabrystów.

Political and Legal doctrine of the Decembrists is a system of ideas of Russian revolutionaries who, in the first quarter of the 19th century, conspired for 10 years with the intention of overthrowing the authoritarian power of the Russian emperor and abolishing the serfdom of peasants. Their goal was to introduce constitutional and democratic rule in Russia. The activity of the Decembrists lasted from 1816 to 1825 and ended with unsuccessful uprisings in Saint-Petersburg and near Kiev. The impetus for the activity was the stay of Russian troops in Western Europe during the wars of 1813-1816, becoming acquainted with the intellectual currents there and the degree of difference in the civilizational development of Russia and the West that they noticed. Political doctrine of the Decembrists was formulated on the basis of political and legal ideas contained in the basic Western liberal legal acts, such as the The Declaration of the Rights of Man and of the Citizen as well as in the constitution of the United States of America and in the French constitutions, while the Decembrists also used to a lesser extent from other documents and from the experiences of famous people. Political and Legal Doctrine of the Decembrists includes ideas presented by their organizations, contained in basic documents, including: in the Statute of the Union of Salvation and in the Statute of the Union of Prosperity, as well as ideas created by activists of these organizations, presented mainly in fundamental works. The most important program documents of the Decembrists were Pavel Pestel's Russkaya Pravda and Nikita Muravyov's "constitution". Pestel created a unique concept of land division, dividing it into social land cultivated by everyone and individual land. The state was to be a unitary republic with a strong central authority to counter centrifugal tendencies and with the constitutional principle of the scope of activity of the authorities. Pestel also demanded complete equality before the law and the appointment of a provisional government for a period of 10 years to carry out reforms. Muravyov proposed leaving the land in the hands of the nobility. The state was to be a federation and a constitutional monarchy with the principle of balance of powers. Formal, but not social, equality before the law would be guaranteed. The government would be established by election. Common to both of them were: the principle of national sovereignty, abolition of serfdom and personal serfdom, separation of powers, multi-level administrative division, lack of voting rights for women, abolition of division into classes and social classes, legal system based on natural law, restrictions on the rights of foreigners and the prohibition of censorship. Pestel and Nikita Muravyov did not recognize the rights of small nations to independence. Their plans assumed russification of these nations. Pestel wanted to do it through administrative means, Muravyov through the advantage and attractiveness of Russian culture. Both recognized the right to independence only for Poland. Neither of the two concepts was accepted by the majority of the Decembrists. The Decembrists did not create a uniform political doctrine, just as they did not develop a uniform concept of taking power, apart from stating that it must be done by the army without the participation of the people. The work includes a historical analysis of the political and social situation in Russia, including the period (16th–18th centuries) in which autocracy was established and the reign of Alexander I, essential for understanding the genesis of the Decembrist movement and the conditions in which they had to operate, and presents scope of research regarding the political doctrine of the Decembrists in the past and present. The conclusion of the work stated that in the political and social conditions in Russia at that time, it was not possible to implement the Decembrist concept.