Wpływ programów compliance na działalność przedsiębiorstwa -aspekty prawne

Rozprawa doktorska jest poświęcona wpływowi programów compliance na działalność przedsiębiorstwa. Cel pracy to udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy i jak programy compliance wpływają na zmniejszenie ryzyka naruszeń przepisów przez przedsiębiorstwa. Analizie tego problemu badawczego będą służyć następujące pytania pomocnicze: 1. Jaki wpływ mają programy compliance na zarządzanie przedsiębiorstwem? 2. Czy regulacje prawne mają wpływ na wdrażanie programów compliance przez przedsiębiorstwa? 3. Czy wdrożenie programów compliance ma wpływ na tworzenie kultury compliance? 4. Jakie aspekty pozaprawne mają wpływ na kształtowanie kultury compliance? Wybór tematu pracy był podyktowany przede wszystkim potrzebą ustalenia, jaką rolę odgrywają programy compliance w prowadzeniu przedsiębiorstwa, a także jakie działania powinny zostać podjęte przez ustawodawcę i organy państwowe w celu mobilizacji przedsiębiorców do wdrożenia tych programów. Wśród wielu zastosowanych metod badawczych, m.in. historycznej, analitycznej czy empirycznej, najważniejszą rolę odegrała metoda porównawcza pozwalająca na porównanie regulacji compliance w różnych porządkach prawnych. W tym celu przeprowadziłam analizę przepisów: brytyjskich, francuskich, amerykańskich oraz polskich, a także regulacji Unii Europejskiej. Poszukując odpowiedzi na postawione we wstępie pytania, odniosłam się również do okoliczności pozaprawnych, tj. nauk społecznych, oceniając efektywność przedmiotowych regulacji poprzez pryzmat polskiej mentalności, uwarunkowań społecznych czy panujących stereotypów. Pracę podzieliłam na cztery rozdziały. Rozdział pierwszy (,,Pojęcie compliance”) jest poświęcony analizie pojęcia compliance. Omówiłam w nim definicję pojęcia compliance, jego historię oraz ewolucję. Opisałam cele i funkcję programów compliance, a także wyjaśniłam pojęcie kultury compliance. W rozdziale drugim („Wdrożenie compliance w przedsiębiorstwie”) dokonałam analizy zasad wdrażania programów compliance w przedsiębiorstwie. Opisałam czynniki wpływające na kształt programów compliance oraz modelowe programy compliance. W rozdziale trzecim („Podstawy prawne programów compliance w przedsiębiorstwach”) zostały omówione role norm prawnych będących przyczyną wdrożenia programów compliance. Przedstawiłam typy modeli ustawodawczych odnoszące się do zagadnienia posiadania programów compliance oraz dotyczące sygnalizowania nieprawidłowości. W rozdziale czwartym (,,Compliance w Polsce – jego znaczenie dla przedsiębiorców oraz obowiązujące regulacje prawne”) scharakteryzowałam sytuację compliance w polskich przedsiębiorstwach oraz istniejące i projektowane regulacje prawne z analizowanego zakresu compliance. Ostatnią część pracy stanowi podsumowanie, w którym przedstawiłam uwagi de lege lata i postulaty de lege ferenda.

This doctoral dissertation focuses on the impact that compliance programmes have on a company’s operations. The purpose of this paper is to answer the question of whether and how compliance programmes have an impact on reducing the risk of violations by companies. The following additional questions will serve to analyse the above research question: 1. What impact do compliance programmes have on business management? 2. Do regulations affect how companies implement compliance programmes? 3. Does the implementation of compliance programmes contribute to creating a compliance culture? 4. What non-legal aspects influence how a compliance culture is formed? The choice of the topic of the dissertation was dictated primarily by the need to determine the role that compliance programmes play in running a business, as well as what measures should be taken by legislators and authorities to encourage business operators to implement compliance programmes. Among the many research methods I have used, including historical, analytical or empirical method, the most important was the comparative method, which allows for a comparison of compliance regulations in different legal orders. For this purpose, I have conducted an analysis of British, French, American and Polish as well as European Union regulations. In order to find answers to the questions posed in the introduction, I have also referred to non-legal circumstances, i.e. social sciences, assessing the effectiveness of the regulations in question in relation to the Polish mentality, social conditions or common stereotypes. The work is divided into four chapters. Chapter one (“Concept of compliance”) is devoted to analysis of the concept of compliance. In this chapter, I have also described the definition of the concept of compliance, its history and evolution. Also, I have described the goals and function of compliance programmes and explained the concept of compliance culture. Chapter two (“Implementation of compliance in an enterprise”) presents the rules for implementing compliance programmes in an enterprise. Also, the chapter describes factors that influence the design of compliance programmes, and presents model compliance programmes. Chapter three (“Legal basis of compliance programmes in enterprises”) discusses the roles of legal standards as a reason for implementing compliance programmes. This chapter discusses the types of legislative models in relation to the presence of compliance programmes and whistleblowing. In the fourth chapter (“Compliance in Poland – the importance of compliance for Polish business operators and legal regulations”), I have presented the situation of compliance in Polish companies as well as existing and proposed legal regulations on compliance. The last part of this dissertation is a summary, in which I expressed de lege lata remarks and de lege ferenda postulates.