Od modernizmu w kierunku ekspresji narodowej tożsamości: Wokół koncepcji sztuki Stanisława Szukalskiego (1893-1987)

Praca bada twórczość i postawę artystyczną Stanisława Szukalskiego (1893-1987) kształtującą się podczas pobytu artysty w Stanach Zjednoczonych w latach 1913-1923. Podjęta analiza oparta na badaniach archiwalnych i teoretycznym namyśle nad modernizmem dotyczy tego aspektu twórczości Szukalskiego, który, choć nie podporządkowany był modernistycznemu idiomowi, oddziałał jako katalizator dla kształtowania modernistycznych postaw w latach pobytu artysty w Chicago. Skrajnie indywidualistyczna pozycja Szukalskiego uległa zmianie i ewoluowała w trzeciej dekadzie 20. wieku w kierunku państwotwórczych działań, będących częścią narodowego modernizacyjnego projektu. Zmianie tej towarzyszyło wypracowywanie języka formalnego, który czerpał z pozaeuropejskiej sztuki. Motywacja artysty w sięganiu do tych inspiracji była dwutorowa, w tym znaczeniu, że zazębiały się tutaj impulsy antymodernistyczne z modernistycznymi poszukiwaniami nowego formalnego języka, który niósłby ideowe przesłanie o odwróceniu biegu dziejów i umożliwiał powrót do mitycznej przeszłości. Zainteresowanie kulturami pozaeuropejskimi, prymitywizm, sztuka ludowa jako źródło form i znaczenie mitu stanowiły podstawowe elementy twórczości artysty.

The dissertation examines the oeuvre of Stanislaw Szukalski (1893-1987) developed during his stay in the United States in the years 1913-1923. Based on archival research and supported by theoretical considerations of modernism the analysis focuses on that aspect of the sculptor’s work which became a catalyst in shaping modernist attitudes in Chicago. Szukalski’s individualist position underwent transformation and evolved in the third decade of the 20th century becoming a part of the national modernization project in Poland. The transformation was accompanied by Szukalski’s strife for the new visual language derived from the non-western art. The artist was motivated by an antimodernist impulse along with modernist search for new formal language which would announce the reverse of history and return to the mythic past. Interest in non-western culture, primitivism, and folk art as the source of formal language along with the exploration of myth became main elements of the artist’s work.