Wczesna instytucjonalna opieka i edukacja dla dzieci do lat 3 - założenia prawne a praktyka i funkcjonowanie żłobków w Warszawie

Celem działań opisanych w niniejszej rozprawie była diagnoza organizacji pracy i sposobów funkcjonowania żłobków na terenie m.st. Warszawy z uwzględnieniem opinii osób zaangażowanych w działalność tego typu placówek. Autorka uznała przeprowadzenie diagnozy za ważne z kilku powodów. Po pierwsze, może ona stanowić źródło informacji dla pracowników placówek w szerszym kontekście (miasta). Po drugie, może być wartościowa w procesie kształtowania polityki społecznej m.st. Warszawy w tym obszarze. Po trzecie, praca ta stanowi kontinuum zmian legislacyjnych wprowadzonych w 2011 roku. Diagnozy dokonano w oparciu o analizę dokumentów prawnych, wytycznych resortowych, dostępną literaturę przedmiotu oraz wyniki badań własnych. Niniejsza rozprawa prezentuje na różnych płaszczyznach (kraju, miasta i placówki) funkcjonowanie i organizację pracy, przygotowanie zawodowe opiekunów, współpracę placówek z rodzicami i środowiskiem lokalnym oraz nadzór nad żłobkami. W pracy dokonano analizy dokumentacji, zagospodarowania przestrzeni i aktywności podejmowanych przez dzieci. Zwrócono też uwagę na organizację i sposób nadzoru prowadzony przez przedstawicieli samorządu lokalnego. Rozprawa porusza zagadnienia z zakresu pedagogiki humanistycznej i społecznej, psychologii rozwojowej, historii wychowania, socjologii i innych nauk społecznych. Część pierwsza została poświęcona kluczowym zagadnieniom związanym z opieką i edukacją dla dzieci poniżej 3. roku życia. Dokonano analizy literatury podmiotu, badań oraz licznych raportów i regulacji prawnych w tym obszarze. Przedstawiono teoretyczny zarys organizacji systemu opieki nad małym dzieckiem i opisano sposoby funkcjonowania placówek dla najmłodszych dzieci oraz ich rolę w życiu społecznym państwa. Dodatkowo zaprezentowano ogólną sytuację związaną ze sprawami małego dziecka w Polsce. Drugi rozdział dotyczył sposobów organizacji pracy w placówkach żłobkowych. Jako przykład dobrych praktyk opisane zostały żłobki w San Miniato we Włoszech. W trzecim rozdziale zaprezentowano polskie i zagraniczne badania dotyczące edukacji i opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. W części drugiej opisano metodologię badań własnych zrealizowanych w warszawskich żłobkach w latach 2017–2019 oraz przedstawiono ich wyniki. Praca kończy się podsumowaniem, wnioskami oraz zbiorem rekomendacji i założeń, które mogą pomóc w opracowaniu nowej koncepcji organizacji pracy w żłobku. Uzyskane wyniki służą diagnozie sytuacji i aktywności podejmowanych przez dzieci, opiekunów, dyrektorów/kierowników oraz działań decydentów związanych z funkcjonowaniem żłobków. Analiza zebranych materiałów wykazała, że w ujęciu strukturalnym można uznać, że wszystkie warszawskie żłobki, w których przeprowadzono badanie, z formalnego punktu widzenia realizują zadania wynikające z ustawy wprowadzonej w 2011 roku. Natomiast zadania dotyczące opieki, wychowania i edukacji często są błędnie interpretowane, co nie pozwala ocenić w sposób odpowiedni jakości pracy badanych placówek. Warto zauważyć, że niniejsza rozprawa uzupełnia braki w polskich badaniach społecznych dotyczących zadań edukacji i opieki nad małym dzieckiem, ale nie wyczerpuje tego zagadnienia. W naukach społecznych bardzo często podejmowano tematykę małego dziecka, natomiast żłobki są obszarem, który interesował stosunkowo niewielu badaczy. Publikacje na ten temat przedstawiają zazwyczaj analizy ilościowe, a żadna z nich nie podejmuje próby diagnozy zastanej sytuacji. Niniejsze badania mogą zainteresować studentów kierunków pedagogicznych i psychologicznych, osoby pracujące w żłobkach lub planujące utworzyć taką placówkę, decydentów i rodziców.

The aim of the activities described in this dissertation was to diagnose the functioning and the organization of work of crèches in Warsaw. The research was conducted in the capital city, as the number of children involved in this type of institution is particularly high.. The author considered the diagnosis important for several reasons. First of all, it can be a source of information for employees of institutions in a broader context (local government). Secondly, it can be valuable in the process of changing the social policy of Warsaw in this area. Third, this work is a continuum of legislative changes introduced in 2011. The diagnosis was based on the analysis of legal documents, departmental guidelines, available literature on the subject and the results of own research. The dissertation presents various levels (country, city and institution) of the functioning and organization of work of nurseries (crèches), the professional preparation of caregivers, the cooperation of institutions with parents and the local community, and the supervision of nurseries. The study analyzes the documentation, space management and activities of children. Attention was also paid to the organization and manner of supervision carried out by local government representatives. The dissertation raises issues in the fields of humanistic and social pedagogy, developmental psychology, history of education, sociology and other social sciences. The first part is devoted to key issues related to care and education for children under 3 years of age. The first chapter in this part contains an analysis of the literature on the subject, previous studies, as well as numerous reports and legal regulations in this area. Moreover, the chapter presents the theoretical outline of the organization of the child care system and describes the ways of functioning of facilities for the youngest children and their role in the social life of the state. Additionally, it presents the general situation related to the issues of young children in Poland. The second chapter concerns the ways of organizing work in nurseries. Nurseries in San Miniato, Italy, have been described as an example of good practice. The third chapter presents Polish and foreign research on early childhood education and care The second part describes the methodology and results of own research carried out in Warsaw nurseries in the years 2017–2019. The dissertation ends with a summary, conclusions and a set of recommendations and assumptions that can help in developing a new concept of organization of work in this kind of institution. The results obtained are used to diagnose the situation and activities undertaken by children, caregivers, directors / managers and decision-making activities related to the functioning of nurseries. The analysis of the collected materials showed that in structural terms it can be concluded that all Warsaw nurseries in which the study was conducted, from a formal point of view, fulfill the tasks specified in the Act introduced in 2011. On the other hand, the tasks related to care, upbringing and education are often misinterpreted, which does not allow for an adequate assessment of the quality of work of the examined institutions. It is worth noting that the dissertation fills the gap in Polish social research into the tasks of early childhood education and care, but does not completely cover this issue. In social sciences, the subject of a small child was very often discussed, while nurseries are an area in which relatively few researchers have been interested. Publications on this topic usually present quantitative analyses, and none of them attempts to diagnose the current situation. This study may interest the students of pedagogy and psychology, persons working in nurseries or planning to establish such an institution, policy-makers and parents.