Bezpieczeństwo imprez masowych. Wybrane aspekty prawne i kryminalistyczne.

Problematyka bezpieczeństwa imprez masowych jest ważnym elementem życia społecznego. W szerszym ujęciu, a z takim zamysłem tworzona była rozprawa doktorska dotyczy nie tylko osób obecnych na takich imprezach, ale zdecydowanej większości, jeśli nie całego społeczeństwa. Oprócz aspektów kryminalistycznych, które z mojego punktu widzenia były najważniejsze, można w tej problematyce znaleźć również wątki kryminologiczne, ekonomiczne czy też społeczne. W ostatnich latach znaczenie imprez masowych, szczególnie meczów piłki nożnej wzrosło jeszcze bardziej. Jest to związane z postępującym postępem technologicznym (rozwój internetu), oraz powszechną komercjalizacją niemalże każdego aspektu związanego z taką imprezą. Bezpieczeństwo imprez masowych jest częścią szerszego pojęcia jakim jest bezpieczeństwo publiczne, które jest jednym z najważniejszych oczekiwań obywateli wobec państwa i jednocześnie jednym z najważniejszych zadań państwa wobec obywateli. Podkreśleniem tego jest art. 5 Konstytucji RP, zgodnie z którym Rzeczpospolita strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli. Bezpieczeństwo jest jednocześnie przesłanką ustanowienia ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Powyższe nabiera szczególnego znaczenia w dobie zagrożeń o charakterze terrorystycznym. Próbą prawnego uporządkowania problematyki związanej z bezpieczeństwem imprez masowych jest ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504). Zgodnie z tą ustawą, bezpieczeństwo imprezy masowej obejmuje spełnienie przez organizatora (jako podmiotu odpowiedzialnego za jego zapewnienie) wymogów w zakresie (i) zapewnienia bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w imprezie (ii) ochrony porządku publicznego (iii) zabezpieczenia pod względem medycznym (iv) zapewnienia odpowiedniego stanu technicznego obiektów budowlanych wraz ze służącymi tym obiektom instalacjami i urządzeniami technicznymi, w szczególności przeciwpożarowymi i sanitarnymi. Nawiązując do osobistych doświadczeń związanych z imprezami masowymi, uznałem za celowe dokonanie ich analizy z prawnego punktu widzenia, czego efektem jest rozprawa doktorska, której osią jest wspomniana wyżej ustawa. Celem przedmiotowej pracy doktorskiej jest szerokie, a więc z odniesieniem do kontekstu historycznego, prawnoporównawczego, kryminologicznego i społecznego, przedstawienie problematyki związanej z bezpieczeństwem imprez masowych. Koncepcja pracy oparta jest w głównej mierze na analizie przepisów ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, uwzględnia jednak powiązane przepisy prawa, jak obejmuje przeprowadzenie dwóch niezależnych badań dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych. Praca składa się z 8 rozdziałów, z których ostatni prezentuje wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań naukowych. Pierwsza część pracy poświęcona jest zagadnieniom wstępnym. Została przedstawiona problematyka bezpieczeństwa imprez masowych w ujęciu historycznym, od 1918 roku. Dalej zostały omówione takie pojęcia jak impreza masowa, czy impreza masowa podwyższonego ryzyka. Ze względu na szczególne znaczenie praktyczne, omówiony został również rozdział dotyczący meczu piłki nożnej, jako szczególnego rodzaju masowej imprezy sportowej. Pod koniec tej części został przedstawiony główny akt prawa międzynarodowego dotyczący przedmiotowej problematyki, tzn. Europejska konwencja w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej. Druga część pracy poświęcona jest problematyce związanej z organizacją imprezy masowej. Na początku tej części została przedstawiona procedura uzyskiwania zezwolenia na przeprowadzenie imprezy masowej i administracyjna kontrola bezpieczeństwa imprezy masowej. W dalszej części zostały omówione uprawnienia służb organizatora odpowiedzialnych za bezpieczeństwo imprezy masowej, a także odpowiedzialność w tym zakresie samego organizatora. Dalej przedstawiona została procedura gromadzenia i przetwarzania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprezy masowej. Na koniec tej części omówiłem rozdział ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych poświęcony szczególnym uregulowaniom dotyczącym bezpieczeństwa imprez masowych w świetle Euro 2012. Kolejne trzy części pracy zawierają analizę przepisów karnych. W części trzeciej omówiono przestępstwa i wykroczenia związane z imprezami masowymi, zawarte w ustawie. Warto podkreślić, że obecna ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych , w porównaniu do poprzedniej, zawiera znacznie bardziej rozbudowany katalog wykroczeń i przestępstw. Kolejne dwie części są bezpośrednio powiązane z częścią trzecią i dotyczą odpowiednio: środków karnych w sprawach o wykroczenia i przestępstwa z Ustawy i tryby orzekania w takich sprawach. Jednym z najistotniejszych problemów analizowanych w tych częściach pracy doktorskiej są niejasno, i niekonsekwentnie sformułowane konstrukcje dotyczące przestępstw wymienionych w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych oraz ich ewolucja w szerszym przedziale czasowym. Głównym tego skutkiem jest wątpliwa skuteczność niektórych przepisów, jak również widoczny brak długofalowej polityki karnej w zakresie dotyczącym imprez masowych. W przypadku środków karnych warto wskazać różnice w odniesieniu do przestępstw i wykroczeń, jak również analizę praktycznego funkcjonowania przepisów przewidujących zastosowanie tych środków. Analizie poddano też instytucję tzw. zakazu klubowego i rozprawy odmiejscowionej. Pozwala ona na wyciągnięcie uzasadnionych wniosków co do przydatności obydwu instytucji. Kolejna, szósta już część pracy ma charakter kryminologiczno-kryminalistyczny i dotyczy subkultury kibicowskiej i chuligaństwa sportowego. Przedstawiono definicję chuligaństwa sportowego i jego historię od starożytności poprzez średniowiecze do czasów współczesnych. W osobnym punkcie przedstawiono wydarzenia na stadionie Heysel, które zapoczątkowały współczesne myślenie o bezpieczeństwie imprez masowych. Na końcu tej części przedstawiono policyjne instrumenty zwalczania chuligaństwa stadionowego i wpływania na kibiców. Część siódma pracy przedstawione zostały wybrane obiekty sportowe i ich zabezpieczenie pod kątem imprez masowych. Ze względu na wspomnianą wcześniej doniosłość praktyczną wybrałem stadion piłkarski, jeden z największych obiektów w Polsce, na których rozgrywane są mecze ligowe. Dodatkowo przedstawiona została hala sportowa, również jedna z największych w Polsce. Ostatnia część pracy ma charakter badawczy. Przeprowadziłem równolegle dwa rodzaje badań. Pierwsze badanie dotyczyło bezpieczeństwa podczas Euro 2012 i zostało przeprowadzone wśród mieszkańców Warszawy bezpośrednio przed tą imprezą. Dla zobrazowania zachodzących zmian, wyniki tego badania zostały uzupełnione o wyniki badań przeprowadzonych przez CBOS i M. Sabata, który przeprowadził je w ramach pracy doktorskiej. Powyższe badania dowiodły m. in, że impreza rangi meczu finałów mistrzostw Europy nie stanowi dla większości osób dodatkowego zagrożenia bezpieczeństwa osobistego. W porównaniu do badań M. Sabata przeprowadzonych dwa lata wcześniej, nastąpił znaczny wzrost wskazań stadionów goszczących mecze EURO 2012 jako miejsc potencjalnie niebezpiecznych, mimo, iż były to obiekty b. nowoczesne, gdzie dużą wagę przykładano do zapewnienia bezpieczeństwa kibicom. Drugie badanie zostało przeprowadzone wśród kibiców piłkarskich Zawiszy Bydgoszcz i żużlowych Polonii Bydgoszcz. Jego celem było wskazanie różnic w podejściu do bezpieczeństwa, w tym stosunku do Policji obu badanych grup. Miejsce i pomysł badania są związane z faktem, że Bydgoszcz jest jednym z niewielu, jeśli nie jedynym miastem, gdzie obie te dyscypliny cieszą się dużą popularnością, co niekiedy generuje konflikty pomiędzy obiema grupami. Powyższe badania dowiodły m. in, różnic w strukturze wiekowej obydwu grup kibiców. Co ciekawe, kibice żużlowi wykazują większe zaangażowanie w kibicowanie niż kibice piłkarscy. Ta grupa jest również zdecydowanie bardziej pozytywnie nastawiona do współpracy z Policją, czy Policji jako takiej. Zarówno badanie mieszkańców Warszawy jak i kibiców odbyło się w formie anonimowej ankiety. W pierwszym przypadku jej dystrybucja miała charakter dość dowolny jeśli chodzi o miejsce, w drugim były to stadiony obu klubów. Wnioski wyciągnięte na podstawie dokonanych analiz, zarówno dotyczących przepisów, jak i wyników badań pozwoliły na osiągnięcie celu rozprawy jakim było szerokie przedstawienie problematyki bezpieczeństwa imprez masowych, wraz z wnioskami zarówno de lege ferenda dotyczącymi kierunku rozwoju przepisów prawa w tym zakresie, jak i dotyczącymi pozostałych omówionych aspektów problemu imprez masowych.