Miejsce i rola muzyki tradycyjnej w kulturze PRL w świetle publikacji z lat 1947-56

Autor podejmuje zagadnienie obecności muzyki tradycyjnej w kreowanej po drugiej wojnie światowej przez lewicowych ideologów nowej kulturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Na podstawie analizy ówczesnego czasopiśmiennictwa muzycznego stawia tezę, iż muzyka tradycyjna jako taka nie zajmowała uprzywilejowanej pozycji, lecz raczej stanowiła środek legitymizacji nowej władzy i wygodny punkt wyjścia do tworzenia nowego zjawiska kulturowego, jakim miała się stać nowa muzyka popularna nasycona nowymi treściami ideologicznymi. Natomiast wykorzystywana do zainicjowania procesów przemian muzyka tradycyjna w wyniku zaplanowanych działań miała ulec zanikowi. W artykule wskazano, że ówcześni ideolodzy inaczej rozumieli też termin „muzyka ludowa” — nie w kategoriach XIX-wiecznego ludoznawstwa, ale raczej w kategoriach funkcjonalnych, bliższych określeniu „muzyka popularna”. Z kolei ich stosunek do wiejskiej muzyki tradycyjnej był zdecydowanie krytyczny jako do zjawiska regresyjnego, prymitywnego, wulgarno-emocjonalnego, a w końcu zanieczyszczonego wpływami ze strony wyższych warstw społecznych. Autor stwierdza, że tak jak nie udało się ideologom tamtej doby stworzyć nowej kultury muzycznej, tak też nie udało się całkowicie zdławić muzyki tradycyjnej. Na pewno jednak uległa ona osłabieniu. W to zaś miejsce powstały nowe zjawiska, bądź też umocniły się inne, powstałe nieco wcześniej, a trwające do dziś. Chodzi tu o zespoły wykorzenionej już muzyki popularnej, stylizowane zespoły folklorystyczne, festiwale i konkursy muzyki tradycyjnej czy też muzyczne wydawnictwa regionalne. Z tego też powodu ten formotwórczy dla wielu funkcjonujących do dziś zjawisk kulturowych okres wart jest, zdaniem autora, głębszych analiz i dalszych badań.

The article deals with the presence of traditional music in the culture of the Polish People’s Republic, created by leftist ideologists after World War II. Drawing on an analysis of music journalism from the period, the author argues that traditional music as such did not occupy a privileged position but, rather, was a means of legitimising the new authorities and a convenient starting point for creating a new cultural phenomenon that was to become popular new music saturated with new ideological content. On the other hand, used to initiate the transformation process, traditional music as a result of planned activities was going to disappear. The author points out that ideologists of the time understood the term “folk music” not in terms of 19th-century folklore, but, rather, in functional terms, closer to the term “popular music”. In turn, their attitude to traditional rural music was definitely critical, for they regarded is as a regressive, primitive, vulgar-emotional phenomenon, polluted by the influence of higher social strata. In the author’s view, the ideologists of the day did not succeed in creating a new musical culture and nor did they completely suppress traditional music. It was, however, undoubtedly weakened. In its place came new phenomena or other forces, formed a little earlier and continuing to this day. They are singing ensembles that have eradicated popular music, stylised folk ensembles, festivals and contests of traditional music, or regional music labels. For this reason, according to the author, this formulation of many of today’s cultural phenomena is worth analysing in greater detail and requires further research.