Związanie podmiotów trzecich umową arbitrażową

Przedmiotem badań rozprawy doktorskiej jest problematyka związania podmiotów trzecich umową arbitrażową. Na potrzeby rozprawy sformułowano tezę badawczą, wedle której aktualne regulacje prawne oraz praktyka orzecznicza są niewystarczające i nie służą szerszemu rozwojowi instytucji w prawie polskim. W efekcie nieprzygotowanie doktryny i orzecznictwa w zakresie wykładni klauzul arbitrażowych może skutkować stanem niepewności wśród użytkowników arbitrażu. W konsekwencji sformułowano dwa cele badawcze pracy. Pierwszym celem było zbadanie istniejącego stanu rzeczy w zakresie obecnie obowiązujących przepisów prawa polskiego oraz praktyki orzeczniczej. Przeprowadzone badania doprowadziły do wniosku, że pewne grupy uregulowań nie będą przydatne w celu wiązania podmiotów trzecich umową arbitrażową. Jednocześnie zidentyfikowano sporą grupę uregulowań, która może być wykorzystywana w tym celu. Drugim celem badawczym pracy było sformułowanie wniosków dotyczących możliwości uzupełnienia krajowej regulacji prawnej. W tym celu przeprowadzono badania prawnoporównawcze na czterech wybranych, reprezentatywnych systemach prawa obcego. Analiza zagranicznych rozwiązań potwierdziła zasadność poszerzenia polskiej regulacji o przepisy regulujące przebicie zasłony korporacyjnej. Rozprawa została podzielona na trzy główne rozdziały. W rozdziale pierwszym wskazano oraz zwięźle omówiono krajowe i międzynarodowe akty prawne regulujące umowę arbitrażową. Następnie przedstawione zostały ogólna konstrukcja oraz charakter prawny umowy arbitrażowej. Jako że często wskazuje się na znaczenie formy w kontekście zakresu podmiotowego umowy arbitrażowej, istotnym zagadnieniem wstępnym poddanym analizie w tej części rozprawy jest forma umowy arbitrażowej. Rozdział zawiera również omówienie zasady niezależności umowy arbitrażowej oraz uprawnienia sądu polubownego do badania swojej właściwości. Rozdział drugi poświęcono zakresowi podmiotowemu umowy arbitrażowej w czterech reprezentatywnych systemach prawa obcego. Poddane analizie porządki prawne obejmują systemy normatywne Anglii i Walii, Francji, Szwajcarii oraz USA. Powyższy wybór uwzględnia zarówno systemy prawa kontynentalnego, tj. germański (Szwajcaria) i romański (Francja), jak i systemy common law (Anglia i Walia, USA). Przy wyborze istotne były szczególne cechy każdego ze wskazanych systemów prawa obcego. Analizę rozwiązań szczegółowych każdorazowo poprzedzono uwagami ogólnymi, odnoszącymi się do regulacji prawnych oraz środowiska arbitrażowego. Badaniu prawnemu poddano najbardziej charakterystyczne dla każdego systemu konstrukcje, za pomocą których sądy i trybunały dokonują wiązania podmiotów trzecich umową arbitrażową. Trzeci rozdział rozprawy poświęcono analizie konstrukcji prawnych w prawie polskim umożliwiających wiązanie podmiotów trzecich umową arbitrażową. Badaniu poddano orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów niższych instancji. Szczególną uwagę poświęcono orzeczeniom Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, dotyczącym przebijania zasłony korporacyjnej. Wynika to z faktu, że konstrukcja przebicia zasłony korporacyjnej została wprowadzona do polskiego systemu prawnego w drodze orzecznictwa z zakresu prawa pracy. Mając na uwadze rozwój instytucji w zagranicznej praktyce arbitrażowej zasadne było postawienie pytania, czy instytucja ta mogłaby znaleźć zastosowanie również w krajowym arbitrażu. W ostatniej części pracy – podsumowaniu – przedstawiono najważniejsze wnioski de lege lata oraz sformułowano postulaty de lege ferenda.

The subject of the PhD thesis research is the issue of binding non-signatories to arbitration agreements. For the purposes of the dissertation, a research thesis was formulated that current legal regulations and jurisprudence practice are insufficient and do not serve the broader development of the institution in Polish law. As a result, failure to prepare domestic doctrine and judicial practice regarding the interpretation of arbitration agreements may result in a state of uncertainty among arbitration users. Consequently, two research objectives were formulated. The first objective was to examine the current state of affairs in the area of currently applicable provisions of Polish law and judicial practice. The conducted research led to the conclusion that certain groups of regulations would not be useful in binding non-signatories to arbitration agreements. At the same time, the author identified a large group of regulations that may be used for that purpose. The second objective was to formulate conclusions regarding the possibility of supplementing Polish law with new regulation. For this purpose comparative legal research was conducted on four selected representative foreign legal systems. Analysis of foreign solutions confirmed the need of supplementing Polish law with regulations governing the institution of piercing the corporate veil. The dissertation is divided into three main chapters. The first chapter indicates and briefly discusses both national and international legal acts regulating arbitration agreements. The general structure and legal character of an arbitration agreement is covered. As the importance of form of an arbitration agreement is often pointed out in this context, this preliminary issue is analysed in this part of the dissertation. The chapter also discusses the separability doctrine and the arbitral tribunal's right to decide on its jurisdiction (the Competence-Competence principle). The second chapter is devoted to the personal scope of the arbitration agreement in four selected, representative foreign legal systems. These legal systems include England and Wales, France, Switzerland and the United States of America. The above selection includes both continental law systems, i.e. Germanic (Switzerland) and Romanesque (France), as well as common law systems (England and Wales, United States). Each time the analysis of detailed solutions is preceded by general remarks regarding legal regulations and arbitration practice in each of these systems. The legal research covered most characteristic institutions of each system, by means of which courts and arbitral tribunals bind non-signatories to arbitration agreements. The third chapter is devoted to the analysis of Polish legal institutions that enable binding non-signatories to arbitration agreements. The case law of the Supreme Court as well as lower courts was examined. Particular attention was paid to the rulings of the Supreme Court's Labour and Social Security Chamber regarding piercing the corporate veil. This is due to the fact that the institution has been introduced to the Polish legal system by way of labour law cases. Considering the development of the institution in foreign arbitration practice, it was reasonable to examine whether it could be useful in domestic arbitration. The last part of the work presents the most important comments de lege lata and de lege ferenda.