‘Pamięć o przeszłości oznacza zaangażowanie w przyszłość‘. Obraz społeczeństwa niemieckiego w utworach Utty Danelli

W swojej pracy doktorskiej chciałabym skoncentrować się głównie na analizie wybranych postaciach w powieściach Utty Danelli, przedstawicieli niemieckiego społeczeństwa, przedstawionych na tle wydarzeń historycznych od czasu Republiki Weimarskiej po zakończenie II wojny światowej. Pamięć o przeszłości oznacza zaangażowanie w przyszłość to cytat, którego użyłam w tytule. Są to słowa św. Jana Pawła II, Papieża - Polaka, który, przeżywszy jarzmo II wojny światowej, był wielkim orędownikiem pokoju na świecie. Pochodzą one z przemówienia przy Pomniku Pokoju w Hiroszimie podczas pielgrzymki Papieża do Japonii w roku 1981, dając początek pięknej tradycji. Od tego czasu wierni gromadzą się na wspólnej modlitwie, wspominając tragedię wybuchu bomby atomowej. Papież przemawia nie tylko do wiernych kościoła katolickiego, lecz również jego kazanie skierowane jest do wszystkich ludzi dobrej woli. W twórczości pisarki widoczna jest postawa z jednej strony niepełnej akceptacji Bożych przykazań, a z drugiej strony niektórzy jej bohaterowie literaccy wierzą w Boga, na przykład konwertują na katolicyzm, obchodzą święta Boże Narodzenia (por. rozdz. „Protagoniści u Utty Danelli a religia katolicka”). Z tego również względu zdecydowałam się na analizę życia bohaterów literackich Utty Danelli także pod kątem adekwatności cytatu Jana Pawła II do ich życia. Z uwagi na obszerność (każda z powieści liczy ok. 500 stron) i wielość opublikowanych utworów Utty Danelli, przedmiotem mojej analizy będą zatem wybrane przeze mnie dzieła, których akcja jest oparta na faktach historycznych od roku 1919 do 1945, włączając w to wydarzenia krótko przed i po tym okresie. Należą do nich następujące powieści autorki: trylogia: Der dunkle Strom, Flutwelle, Die Unbesiegte oraz Niemandsland, Alle Sterne vom Himmel. Dotychczas krytycy literaccy nie zajmowali się naukowo twórczością niemieckiej pisarki Utty Danelli, z pewnością dlatego, że jej powieści zaliczane są do tzw. ‚literatury trywialnej’[Trivialliteratur]. Autorka poniższej dysertacji wychodzi z założenia, że w twórczości Danelli zawarte są nie tylko treści dotyczące trywialnych, tzw. „lekkich”, choć przecież równie ważnych w życiu tematów, jak miłość, relacje między osobami zakochanymi, które wprawdzie pojawiają się na pierwszym planie, ale również poruszana jest tu poważna problematyka. Do niej należy na przykład przezwyciężenie m.in. niemieckiej przeszłości wojennej, ukazanej na podstawie losów wielu protagonistów. W części metodologicznej w swojej pracy chcę przypomnieć w skrócie także cele i założenia ideologii nazistowskiej i ustosunkowanie się do niej żyjących w ówczesnym czasie ludzi, którzy byli bezpośrednio przez nią dotknięci, m.in. filolog romanista pochodzenia żydowskiego, prof. Victor Klemperer, twórca Notatnika filologicznego, wydanego w 1947 roku, a ukazującego manipulację w obrębie języka niemieckiego w czasach nacjonalizmu. Nazwał go Lingua Tertii Imperii (por. Klemperer 1983). Wspomnę także prof. Dietricha von Hildebranda, okrzykniętego przez Hitlera wrogiem nr 1 narodowego socjalizmu (http://www.piotrskarga.pl/ps,6161,3,0,1,I,inform acje.html, dostęp: 31.05.2016). Z pewnością pomoże mi to w próbie zrozumienia różnorakich postaw bohaterów powieści Utty Danelli. Większość bohaterek utworów tej niemieckiej autorki stanowi w pewnym sensie alter ego pisarki, co również będę chciała ukazać. W swojej dysertacji w części empirycznej chcę skoncentrować się głównie na analizie wybranych postaci w powieściach niemieckiej autorki, Utty Danelli, jako przedstawicieli niemieckiego społeczeństwa, przedstawionych na tle wydarzeń historycznych. Jedynie w dwóch tomach trylogii Flutwelle oraz Die Unbesiegte ze względu na ich obszerność można odnaleźć wszystkich bohaterów, których sklasyfikowałam według istniejących warstw społecznych w Niemczech w latach 1919-1945, opisanych u Günthera Scholdta w jego książce pt.: Autoren über Hitler. Deutschsprachige Schriftsteller 1919 - 1945 und ihr Bild vom ‘Führer’. Chodzi o takie grupy społeczne i zawodowe [soziale Schichten und Berufsgruppen], jak: 1. Mieszczanie [Bürger] 2. Pochodzenia szlacheckiego i warstwę oficerską / armię [Adel und Offiziersschicht / Armee] 3. Rolnicy [Bauern] 4. Robotnicy [Arbeiter] 5. Nauczyciele / duchowni [Lehrer / Geistliche] 6. Absolwenci studiów / intelektualiści [Akademiker / Intellektuelle] (por. Scholdt 1993: 639 - 655).