Niezależność samorządu zawodowego lekarzy oraz ochrona zbiorowych i indywidualnych interesów jego członków w świetle regulacji prawnych i orzecznictwa sądowego w II Rzeczypospolitej

Podstawowym atrybutem każdego samorządu, w tym samorządu zawodowego, jest jego niezależność, w szczególności od organów władzy wykonawczej. W dysertacji podjęto próbę sprawdzenia, jak w świetle regulacji prawnych wprowadzonych w II Rzeczypospolitej i orzecznictwa sądowego tego czasu kształtowała się realna niezależność korporacji lekarskiej, w szczególności wobec władzy wykonawczej. W tym celu skonfrontowano przepisy zawarte w obu konstytucjach okresu międzywojennego z treścią ustaw regulujących samorząd zawodowy lekarzy oraz przyjrzano się stanowisku judykatury w omawianym zakresie i dokonano analizy zarówno orzecznictwa NTA jak i sądów cywilnych. Nie pozostawiono także bez uwagi kwestii statusu prawnego lekarza jako członka korporacji lekarskiej, a także jego odpowiedzialności dyscyplinarnej. Zbadano również realny kształt i zakres prawa do sądu przysługującego lekarzom w kontekście uprawnień władzy administracyjnej i samorządowej. Poruszono ważną kwestię wywiązania się przez ustawodawcę z obowiązków wynikających z przepisów uchwalonych w obydwu konstytucjach, a dotyczącą zapewnienia samorządowi i jego członkom możliwości odwoływania się do sądownictwa państwowego. Zwrócono uwagę zwłaszcza na brak przepisów określających możliwość dochodzenia odszkodowania przez lekarzy za niesłuszne orzeczenia sądów dyscyplinarnych, jak i ich prawo do dochodzenia szkody wyrządzonej przez administrację państwową. W rozprawie zostało wprowadzone pojęcie „samorządu właściwego” jako rozwiązania modelowego, które mogłoby stanowić pewien punkt odniesienia dla kształtu rozwiązań obowiązujących w II Rzeczypospolitej. Dodatkowym punktem odniesienia stały się obecnie obowiązujące przepisy. W efekcie takiego zabiegu stwierdzono, że samorząd zawodowy lekarzy w okresie międzywojennym pozostawał w bardzo silnej zależności od władzy wykonawczej i nie dysponował dostatecznym zasobem środków prawnych pozwalających zagwarantować mu realną niezależność. Autor pracy odwołał się także do koncepcji Konstantego Grzybowskiego, która zakładała ewolucyjny charakter instytucji samorządowych. W świetle tej koncepcji można uznać silną zależność od władzy wykonawczej jako pewien etap rozwoju instytucji samorządu. Takie też zaprezentowano stanowisko w treści rozprawy, przy czym koncepcja Grzybowskiego została zmodyfikowana, poprzez wprowadzenie wspomnianego wyżej pojęcia „samorządu właściwego”. Ważne miejsce w dysertacji zajmują rozważania na temat statusu prawnego lekarza jako członka korporacji lekarskiej. Dotyczą one w szczególności podstaw odpowiedzialności zawodowej lekarza i jej relacji do odpowiedzialności karnej oraz środków prawnych, jakimi dysponował lekarz wobec orzeczeń sądów dyscyplinarnych. W pewnym zakresie poruszona została również kwestia statusu sądów lekarskich, członków sądów lekarskich oraz niezawisłości ich orzekania. W ocenie autora rozprawy, te kwestie również silnie oddziaływały na niezależność samorządu zawodowego. Wnioski wypływające z rozprawy nie sprowadzają się jedynie do wniosków odnoszących się do czasów Drugiej Rzeczypospolitej, ale prowadzą do sformułowania uwag de lege ferenda, zwłaszcza w zakresie uprawnień nadawanych mocą ustawy, które dają gwarancje do działania na rzecz ochrony zawodu lekarza, w tym występowania w obronie godności zawodu lekarza oraz interesów indywidualnych i zbiorowych członków tego samorządu. Stanowi to przykład możliwości wykorzystania doświadczeń historycznych dla kształtowania dzisiejszego porządku prawnego.

The basic characteristic of every self-government, including professional self-government, is its independence, in particular from the executive authorities. This dissertation attempts to investigate how, in the light of the legal regulations introduced in the Second Republic of Poland and the judicial decisions of that time, the real independence of the medical corporation, in particular towards the executive authority, was shaped. For this purpose, the regulations featured in both constitutions of the interwar period were contrasted with the content of the acts regulating the professional self-government of doctors. The approach of the judicature and the jurisprudence of the NTA and civil courts were analysed too. Finally, the legal status of a doctor as a member of a medical corporation, as well as their disciplinary liability were examined. The actual shape and scope of the right to a fair trial for doctors in the context of the powers of the administrative and local government authorities were also investigated. An important issue was raised, namely: The compliance by the legislator with the obligations arising from the provisions enacted in both constitutions to provide an opportunity for the local government and its members to appeal to the state judiciary. In particular, attention was drawn to the lack of provisions defining the opportunity for doctors to claim compensation for wrongful decisions of disciplinary courts, as well as their right to claim damage caused by the state administration. The dissertation introduced the concept of ‘proper self-government’ as a model solution, which could constitute a certain point of reference for the solutions in force in the Second Polish Republic. The current regulations served as an additional point of reference. In consequence, it was found that the professional self-government of doctors in the interwar period was highly dependent on the executive authority and did not have sufficient legal means at its disposal to guarantee it a real independence. The author also referred to the concept of Konstanty Grzybowski, which assumed the evolutionary nature of local government institutions. In the light of this concept, a strong dependence on the executive power can be considered as a certain stage in the development of self-government institutions. Such a position was adopted in this dissertation, while Grzybowski's concept was modified by introducing the above-mentioned concept of ‘proper self-government’. An important part of the dissertation is the considerations of the legal status of a doctor as a member of a medical corporation. These considerations concern, in particular, the basis of the professional liability of a doctor and its relation to criminal liability, as well as legal remedies available to a doctor against decisions of disciplinary courts. To some extent, the author raised the issue of the status of medical courts as well as members of medical courts and the independence of their adjudication. In the opinion of the author of the paper, these issues also strongly influenced the independence of professional self-government. The conclusions resulting from the dissertation do not only concern the times of the Second Polish Republic, but lead to the formulation of de lege ferenda remarks, especially with regard to the powers conferred by law, which guarantee to protect the medical profession, including defending its dignity and the individual and collective interests of members of the self government. This is an example of using historical experience to shape today's legal order.