Radiofonia i telewizja w Grecji. Ewolucja mediów audiowizualnych w modelu śródziemnomorskim

Celem pracy jest przedstawienie ewolucji radiofonii i telewizji w Grecji od początku ich istnienia do 2012 roku oraz wykazanie, iż grecki system medialny uchodzić może za wzorcowy przykład modelu śródziemnomorskiego (spolaryzowanego pluralizmu) w odniesieniu do typologii D. Hallina i P. Manciniego. W pracy zastosowano metodę analizy systemowej oraz metodę historyczną, co pozwoliło prześledzić dzieje radia i telewizji w Grecji w kontekście bieżących wydarzeń politycznych i sytuacji społeczno-gospodarczej państwa. Szczególny nacisk położono na aspekt relacji świata mediów z grecką klasą polityczną i wielkim biznesem, reprezentowanym przez wpływowe, wielopokoleniowe rodziny oligarchów. Praca podzielona została na sześć rozdziałów. W pierwszym przedstawiono teoretyczne założenia śródziemnomorskiego modelu medialnego. Po wtóre, omówiono przepisy konstytucji Grecji w tym zakresie, w którym wpływają one na kształt i funkcjonowanie mediów masowych. Dalej, opisano złożone zagadnienie językoznawcze, zwane „kwestią językową”, a związane z kwestią dwutorowego rozwoju greki. Przedostatni fragment rozdziału otwierającego pracę poświęcono podstawowej charakterystyce sektora prasowego. Wreszcie, przedstawiono obszerne badania dotyczące recepcji poszczególnych typów mediów w Grecji. W rozdziale drugim przedstawiono zarys rozwoju radiofonii greckiej z perspektywy historycznej – od eksperymentalnych początków u progu XX wieku aż do utraty przez państwo monopolu na działalność nadawczą. Szczególną uwagę poświęcono dziejom pierwszej emitującej regularny program rozgłośni radiowej w Grecji oraz jej twórcom. W tej części pracy prześledzono ponadto losy radiofonii greckiej w okresie okupacji niemiecko-włoskiej, wojny domowej oraz w niespokojnych latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „zwieńczonych” przejęciem władzy przez wojskową dyktaturę pułkownika Papadopulosa. Rozdział drugi zamykają rozważania dotyczące miejsca radia w procesie odbudowy demokracji po roku 1974. W rozdziale trzecim przeprowadzono analizę rynku radiowego w Grecji po jego demonopolizacji, z uwzględnieniem trzech charakterystycznych dlań segmentów: publicznego, samorządowego i komercyjnego. Rozdział czwarty koncentruje się na pierwszym ćwierćwieczu obecności telewizji w greckiej przestrzeni publicznej – od fazy eksperymentalnej, przez przeciągające się próby uruchomienia regularnego nadawania, spowodowane m.in. niestabilną sytuacją na scenie politycznej, aż po bezwzględne zawładnięcie wciąż jeszcze nieokrzepłej instytucji przez funkcjonariuszy dyktatury wojskowej i ukierunkowanie jej działalności na wykonywanie zadań czysto propagandowych. W kolejnym rozdziale, analizującym dzieje telewizji w latach 1974-1989, ukazano pozycję państwowego nadawcy w sytuacji szybkiego polaryzowania się sceny politycznej w Grecji, w wyniku czego powstał dwupartyjny system parlamentarny, który przetrwa aż do 2012 roku. Telewizja, poddana w tym okresie daleko idącej instrumentalizacji, stała się kluczowym narzędziem, za pomocą którego kolejne gabinety realizowały zarówno swą politykę informacyjną, jak i „ofensywę” ideologiczną, co znajdowało swój wyraz nie tylko w narzucanym dyskursie publicystycznym, lecz także w wybranych produkcjach o charakterze rozrywkowym oraz edukacyjnym. Ostatni, szósty rozdział poświęcony został analizie greckiego rynku telewizyjnego w obliczu błyskawicznego sukcesu, który stał się udziałem debiutujących podmiotów prywatnych oraz bezprecedensowej utraty pozycji przez nadawcę publicznego. Szczegółowo opisano mechanizmy „dzikiej deregulacji” rynku, charakteryzującej stan niemal całkowitej niemocy państwa w zakresie kontroli nad „spontanicznym” rozwojem sektora komercyjnego. Ważną część rozdziału stanowią także rozważania odnoszące się do cyfryzacji nadawania telewizyjnego oraz przeobrażeń na medialnej mapie Grecji spowodowanych głębokim kryzysem gospodarczym.

This doctoral thesis is to discuss an evolution of Greek radio and television system – from the very beginning to 2012. Its aim is to prove that the Greek media system can be presented as the best, almost pure example of the Mediterranean (or Polarized Pluralist) media model according to the Hallin and Mancini typology (Comparing Media Systems: Three Models of Media and Politics, 2004). The Greek radio and TV evolution will be discussed in relation to its connections with a Greek political scene and the main oligarchy families, which creates a specific triangle “media-politics-business”. The thesis is divided into six chapters. First introductory chapter discusses a theoretical base of the Mediterranean media model; articles 10, 14 and 15 of the Greek Constitution (public information access and media regulations); a linguistic question called “a language dispute”, which is connected with two forms of Greek (Katharevousa and Demotic); a main description of the Greek press market; a media reception in Greece. Second chapter shows a historical perspective of the Greek radio evolution from the twenties of the 20th century, focusing on the first regular Greek radio station in Thessaloniki, the role of the radio during a German-Italian occupation (the 2nd World War), a civil war and stormy days of the fifties and sixties. Finally, a censorship of the media during junta times and a democratization process after 1974 are also included. Third chapter analyzes the pluralistic Greek radio market after the 1987 demonopolization process. Three main parts of the market are presented: public radio service, municipal radio service and private radio sector. Fourth chapter focuses on the first 25 years of the Greek television existence. It explains an experimental phase in the fifties, an influence of the unstable political system on the long-lasting difficulties with a regular broadcasting inauguration in the sixties and the role of the television service in a junta times propaganda. Fifth chapter discusses the role of the television on the polarized political scene, witch had been dominated by a conservative New Democracy and a socialistic PASOK. It has been proven that a state-owned TV broadcasting company (ERT) was a very useful “instrument” in a governmental information policy, especially when it comes to a “slight” ideological propaganda and “everyday” political fights with the main opposition power. This offensively oriented media policy was being realized not only by means of news programs but also by means of popular movies, TV series, TV shows etc. The last chapter analyzes the Greek television market after 1989 in perspective of a rapid offensive of private TV stations and an unprecedented fall of a public service company. Among the main questions, which are being discussed herein, there are a “wild regulation” of the market, which means a completely uncontrolled process of a commercial broadcasting institutions development, a State’s attitude towards this situation and the crucial role of the Greek oligarchy families in a private electronic media sector. An important part of this chapter is also focused on the economic crisis in Greece and its wide influence on the particular media companies as well as on a professional position of journalists. In conclusion it has to be said that a hypothesis of this dissertation has been proven beyond a shadow of a doubt.