Nombrar desde dentro, nombrar desde fuera. Un estudio de disponibilidad léxica sobre las palabras para referirse a las personas trans en el español de México

Streszczenie: W tym tekście przedstawiamy i analizujemy dostępne słownictwo określające osoby trans wśród użytkowników języka hiszpańskiego z Meksyku, przede wszystkim młodych dorosłych. Do głównych celów należało zbadanie wyżej wymienionego słownictwa i ustalenie jego dostępności, prześledzenie różnic między wyrazami, których osoby trans używają do nazywania siebie, a odnoszącymi się do nich wyrazami znanymi przez osoby nietranspłciowe oraz przeanalizowanie cech dostępnego słownictwa odnoszącego się do osób trans w języku hiszpańskim z Meksyku, aby dostrzec, w jaki sposób są one reprezentowane i konceptualizowane w języku i kulturze. Aby to zrobić, zastosowano metodologię opartą na badaniach dostępności leksykalnej, która składa się z testów skojarzeniowych opartych na bodźcach zwanych centrami zainteresowania, którymi w naszej pracy są endonimy osób trans, egzonimy osób trans znane osobom trans oraz egzonimy znane osobom nietranspłciowe. Po przeanalizowaniu danych ustalono, że wśród licznych sposobów odnoszenia się do osób trans, zwłaszcza kobiet trans, często zdarzają się zwroty obraźliwe, i że rozróżnienie między homoseksualnością a transpłciowością nie jest do końca zrozumiałe wśród nietranspłciowych użytkowników języka hiszpańskiego z Meksyku. Zaobserwowano również, że istnieje dość duża różnica w zakresie reprezentacji między kobietami trans i mężczyznami trans, ponieważ ci ostatni są o wiele mniej widoczni i mniej obecni w wyobraźni zbiorowej. Doszłyśmy również do wniosku, że słowa, którymi osoby trans odnoszą się do siebie, znacznie różnią się od tych, które osoby nietranspłciowe znają w celu odnoszenia się do nich, szczególnie pod względem ich pejoratywnego charakteru.

Abstract: This research presents and analyzes the available lexicon of Mexican Spanish speakers, mostly young adults, regarding the ways they refer to trans people. The main objectives are to explore the aforementioned lexicon and measure its availability; to observe the differences between the words that trans people use to refer to themselves and the words that non-trans people know to refer to them; and to analyze the characteristics of the available lexicon to refer to trans people in Mexican Spanish in order to find out how they are represented and conceptualized linguistically and culturally. To do so, we used a methodology based on the discipline of lexical availability, which consists of associative tests based on so-called centers of interest, which in our text are the endonyms for trans people, exonyms for trans people known by trans people, and exonyms known to non-trans people. After analyzing the data, we discovered that the ways of referring to trans people, especially trans women, are abundant, often violent, and that the distinction between homosexuality and transsexuality is not entirely clear among non-trans speakers of Mexican Spanish. We also observed that there is a fairly large difference in terms of representation between trans women and trans men, as the latter are, apparently, less visible and less present in the collective imagination. We also concluded that the words which trans people refer to themselves with differ greatly from those used by non-trans people to refer to them, especially in terms of the pejorative nature of the words in question.

Resumen: En este trabajo se presenta y analiza el léxico disponible de hablantes del español de México, en su mayoría adultos jóvenes, con respecto a las formas de referirse a las personas trans. Los objetivos principales son explorar el léxico antes mencionado y averiguar qué tan disponible es; observar las diferencias entre las palabras con las que las personas trans se refieren a sí mismas y las palabras que las personas no trans conocen para referirse a ellas; y analizar las características del léxico disponible para referirse a las personas trans en el español de México para poder vislumbrar cómo son representadas y conceptualizadas lingüística y culturalmente. Para ello, recurrimos a una metodología basada en la disciplina de la disponibilidad léxica, que consiste en pruebas asociativas a partir de estímulos llamados centros de interés, que en nuestro trabajo son los endónimos de las personas trans, exónimos para las personas trans conocidos por las personas trans y los exónimos conocidos por las personas no trans. A partir del análisis de los datos, descubrimos que las formas para referirse a las personas trans, sobre todo a las mujeres trans, son abundantes, comúnmente violentas y que la diferenciación entre homosexualidad y transexualidad no termina de estar clara en los hablantes no trans del español de México. Observamos también que existe una diferencia bastante grande en cuanto a la representación entre las mujeres trans y los hombres trans, pues éstos son, al parecer, menos visibles y están menos presentes en el imaginario colectivo. Concluimos, además, que las palabras con las que personas trans se refieren a sí mismas difieren enormemente de las que disponen las personas no trans para referirse a ellas, sobre todo en cuanto a la carga peyorativa de las palabras en cuestión.