Strategie przetrwania czasu II wojny światowej i powojnia na przykładzie wybranych podkarpackich wsi

Przedmiotem pracy jest pamięć o praktykach społecznych, organizujących codzienność w trakcie wojny i powojnia na wybranych podkarpackich wsiach. Głównym materiałem źródłowym są wspomnienia rozmówców, zebrane podczas wyjazdów na Podkarpacie w latach 2019-2020. Bohaterami cytowanych wywiadów są lokalni cywile: rzymscy katolicy, grekokatolicy i Żydzi. Za matrycę porządkującą zasoby wywołane przyjęłam strategie przetrwania – kategorię, która pozwoliła analizować usłyszane relacje przez pryzmat wywołanej wojną dezorganizacji życia społecznego. Celem pracy jest pokazanie w przybliżeniu kontekstu oraz rozpiętości wyborów, przed jakimi stawali cywile na odwiedzonych przeze mnie wsiach, a zależnych od czynników takich jak: wiek, płeć, miejsce urodzenia, status społeczny, znajomość języków i przynależność religijna i etniczna. Strategie przetrwania w tym ujęciu dotyczą wszystkich praktyk, mających na celu przystosowanie do rzeczywistości, cechującej się powszechnością przemocy oraz dynamicznie zmiennymi relacjami władzy. Analiza szerokiego katalogu strategii przetrwania oraz sytuacji wymuszających ich wybór prowadzi mnie do wniosków, że dyskurs publiczny dotyczący wydarzeń II wojny światowej w Polsce pozostaje miasto-centryczny i marginalizuje doświadczenia mieszkańców obszarów wiejskich. Jednocześnie zależało mi na uwzględnieniu wrażliwości na sytuacyjność podejmowanych decyzji i różnorodność możliwych interpretacji wspomnień, której nauczyli mnie rozmówcy w terenie. Zatem zgromadzone źródła omawiam w szerokim kontekście społeczno-kulturowym, aby uniknąć pułapki interpretacyjnej polegającej na analizowaniu wydarzeń z przeszłości przez pryzmat współczesnych norm społecznych i wartości moralnych.