Tempo i potencjał zaniku ursynowskich jezior polodowcowych

Jeziora stanowią jedne z najcenniejszych obiektów hydrograficznych na Ziemi. Choć ich naturalny cykl życia prowadzi do nieuniknionego zaniku, to ich ochrona powinna pozostawać priorytetowym zagadnieniem gospodarki wodnej. Celem pracy było określenie tempa zmian powierzchni 8 oczek wytopiskowych na warszawskim Ursynowie, określenie wpływu użytkowania zlewni na ich powierzchnię, a także rozpoznanie sezonowego i przestrzennego zróżnicowania parametrów fizyczno-chemicznych wybranych jezior, które mogą wpływać bezpośrednio na ich zanikanie. Materiał źródłowy stanowiły archiwalne materiały kartograficzne obejmujące swym zasięgiem dzielnicę Ursynów, a także powszechnie dostępne bazy danych – BDOT10k, Corine Land Cover i Urban Atlas. Pomiary terenowe i laboratoryjne prowadzono w 10 punktach od listopada 2022 roku do marca 2023 roku. Niewielki fragment opracowania stanowi również ocena stanu ekologicznego jezior na podstawie rozpoznanych makrofitów. Uzyskane wyniki wskazują, że powierzchnia większości z ośmiu oczek uległa zmniejszeniu. Ponadto zagospodarowanie terenu wokół zbiorników wykazuje tendencję do wzrostu powierzchni obszarów zabudowanych, a także spadku powierzchni gruntów ornych na rzecz łąk i obszarów trawiastych bądź działek bezpośrednio pod zabudowę mies. zkalną. W zależności od zagospodarowania brzegów oraz występowania lub braku ekotonowych stref buforowych część akwenów wykazała tendencję do kumulacji zanieczyszczeń. Największe zróżnicowanie przestrzenne odnotowano w przypadku azotanów i azotynów, których stężenia były wyższe w obrębie niczym nieosłoniętych oczek w zlewni quasi-rolniczej. W tym samym czasie większość zbiorników nie wykazała podwyższonych zawartości fosforanów. Stężenia siarczanów były natomiast podwyższone albo w zbiornikach położonych w obrębie lub na skraju terenów zabudowanych, albo w bliskiej odległości dużych ciągów komunikacyjnych. Rozpoznane rośliny wodne występują powszechnie w zbiornikach eutroficznych na terenie całego kraju. Spośród nich żadna nie została sklasyfikowana jako gatunek negatywny.

Lakes are one of the most valuable hydrographic objects. Although their natural life cycle leads to inevitable disappearance, their protection should remain a priority issue in water management. The aim of the study was to determine the rate of changes in the area of eight kettle ponds in the Ursynów district of Warsaw, to determine the impact of nearby catchment land cover on their surface, as well as to identify seasonal and spatial differences in the physical and chemical parameters of selected lakes, which may directly influence their disappearance. The source material included archival cartographic materials covering the area of the Ursynów, as well as widely available databases - BDOT10k, Corine Land Cover and Urban Atlas. Laboratory and field measurements were carried out at 10 points from November 2022 to March 2023. A small part of the study also includes an assessment of the ecological condition of lakes based on identified macrophytes. The results obtained indicate that the area of most of the eight lakes decreased. Moreover, the land development of the area around the reservoirs shows a tendency to increase of built-up areas, as well as a decrease of arable lands in favor of pastures and herbaceous areas or parcels directly for urban development. Depending on the land development of the shores and the presence or absence of riparian ecotones, some lakes tend to accumulate pollutants. The greatest spatial differences were recorded in the case of nitrates and nitrites, the concentrations of which were higher in open unsealed ponds in a quasi-agricultural catchment. At the same time, most reservoirs did not show increased phosphate content. However, sulfate concentrations were elevated either in reservoirs located within or on the edge of built-up areas, or in close proximity to large traffic routes. Recognized aquatic plants are common in eutrophic reservoirs throughout the country. None were classified as a negative species.