Democratic backsliding in the European Union and the effectiveness of its rule of law framework: the case study of Poland

Niniejsza praca bada w jaki sposób Unia Europejska stawia czoła jednemu z największych współczesnych wyzwań dla państw demokratycznych, mianowicie ‘odchodzeniu od demokracji’ (democratic backsliding) w kontekście praworządności. Analiza skupia się na studium przypadku Polski w latach 2015-2023, a więc w okresie, w którym niezależność polskiego sądownictwa znalazła się w kryzysie, a fundamentalne zasady demokracji były nagminnie podważane. Praca szczegółowo analizuje, w jaki sposób zmiany legislacyjne i reformy wymiaru sprawiedliwości wprowadzone przez rząd Prawa i Sprawiedliwości (PiS) doprowadziły do upadku praworządności, wskazując na wyraźny trend odchodzenia od demokracji. Ponadto, praca ocenia unijny mechanizm zaprojektowany w celu ochrony praworządności w państwach członkowskich. Analizuje charakter i planowane funkcjonowanie jego elementów, a następnie ocenia ich praktyczne zastosowanie oraz skuteczność w ochronie praworządności na podstawie studium przypadku Polski. Ostatecznie praca ujawnia nieskuteczność unijnych mechanizmów ochrony praworządności, które miały minimalny wpływ na zmianę zachowania państwa członkowskiego odchodzącego od demokracji, a tym samym nie zapobiegły pogorszeniu się jakości praworządności i nie przyczyniły się do faktycznej poprawy sytuacji w kraju. Niniejsza praca podkreśla konieczność dalszego rozwoju mechanizmów mających na celu ochronę fundamentalnych wartości UE oraz zaznacza kluczową rolę niezależnych sądów i niezawisłych sędziów w utrzymaniu standardów demokratycznych.

This thesis explores how the European Union addresses one of the most pressing contemporary challenges for liberal democracies, namely democratic backsliding concerning the rule of law. The analysis centres on the case study of Poland from 2015 to 2023, a period characterised by significant erosion of judicial independence and the undermining of democratic norms, making it an exemplary case for such research. The study scrutinises how legislative changes and judiciary reforms introduced by the Law and Justice Party (PiS) have undermined the rule of law, indicating a clear pattern of democratic backsliding. Furthermore, the thesis evaluates the EU rule of law framework designed to address this backsliding. It analyses the nature and intended functioning of these mechanisms, then assesses their practical application and effectiveness in countering the rule of law backsliding, with a particular focus on Poland. Ultimately, the study reveals the ineffectiveness of the EU's rule of law framework, which has had a minimal impact on altering the behaviour of the backsliding Member State, thereby failing to prevent the deterioration of the rule of law. This research highlights the necessity for more robust mechanisms to safeguard the EU's foundational values and underscores the crucial role of judicial independence in maintaining democratic standards.