Poza głównym nurtem. Próby odtworzenia idei narodowej w Polsce po 1989 roku

Praca poświęcona jest polskim ugrupowaniom odwołującym się do tradycji Narodowej Demokracji funkcjonującym po 1989 r. Głównym pytaniem badawczym pracy jest pytanie – dlaczego w Polsce, w kraju, w którym polityczna tradycja narodowo-demokratyczna była dość silnie zakorzeniona, po 1989 r. nie powstała silna partia odwołująca się do tradycji przedwojennej Narodowej Demokracji, co przełożyłoby się na stabilną reprezentację w parlamencie. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym mającym charakter wstępny, w którym nakreślone jest tło społeczno-historyczne procesu transformacji ustrojowej w Polsce, dokonuję podziału na dwie istotne kategorie pojęciowe determinujące dyskurs polityczny po 1989 r. – pojęcie liberalizmu z jednej strony oraz pojęcie populizmu z drugiej. Obie te kategorie charakteryzowały przeciwstawne wizje świata, a przynajmniej wizje uprawiania polityki, jakie zostały ze sobą skonfrontowane po 1989 r. Liberalizm utożsamiany z kosmopolityzmem, gospodarką wolnorynkową oraz demokracją liberalną oraz populizm utożsamiany z poczuciem tożsamości narodowej, ambiwalentnym stosunkiem do wolnego rynku W rozdziale drugim przedstawiona została szczegółowa charakterystyka zjawiska określanego mianem populizmu, zarówno na świecie, jak i w III Rzeczypospolitej. Przedstawiono w nim konstytutywne elementy populizmu oraz najważniejsze akademickie definicje, jak również interpretacje populizmu prezentowane w publicystyce czy szeroko rozumianej debacie publicznej. We wspomnianym rozdziale znalazła się również zwięzła charakterystyka populizmu pod kątem jego orientacji politycznej – umiejscowienia na osi lewica – prawica. W części rozdziału dotyczącej Polski znalazł się zarówno rys historyczny uwzględniający najważniejsze postaci i ugrupowania, którym często przypisywano etykietę „populistów” bądź „partii populistycznych”, jak i analiza dyskursu ugrupowań polskiej narodowej prawicy pod kątem wykorzystywania elementów retoryki populistycznej. Rozdział trzeci w całości poświęcony jest wcześniej wymienionym polskim ugrupowaniom funkcjonującym po 1989 r. na scenie politycznej i odwołującym się do tożsamości przedwojennej Narodowej Demokracji. W rozdziale tym uwaga skoncentrowana została na najbardziej istotnych ugrupowaniach, mających po 1989 r. swoją reprezentację w parlamencie, a więc Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowym i Lidze Polskich Rodzin, jak również Ruchu Narodowym, ugrupowaniu stanowiącym najpoważniejszą próbę integracji ugrupowań narodowych (jak również konserwatywnych, konserwatywno-liberalnych, czy nawet odwołujących się do doktryn monarchistycznych) w drugiej dekadzie XXI w. Rozdział czwarty, który jest rozdziałem empirycznym, ma na celu pokazanie, w jaki sposób polityka historyczna, zwłaszcza w wersji konserwatywnej, prowadzona w Polsce w zasadzie od początku XXI w. wpłynęła na recepcję patriotyzmu na poziomie społecznym, często charakteryzującym się pewną spontanicznością. Istotnym elementem rozdziału jest badanie jakościowe dotyczące polskich murali i graffiti o charakterze patriotycznym. Rozdział piąty zamykający rozprawę ma na celu odpowiedź na główne pytanie badawcze rozprawy: dlaczego w Polsce, w kraju, w którym tradycja narodowo-demokratyczna była dość silnie zakorzeniona (o czym świadczy zarówno popularność Narodowej Demokracji w dwudziestoleciu międzywojennym, jak i np. konieczność legitymizacji polityki władz PRL częstym wykorzystywaniem symboliki patriotycznej i narodowej), po 1989 roku nie powstała silna partia odwołująca się do tradycji endeckiej, mająca stabilną reprezentację w parlamencie.

The work concern Polish groups referring to the tradition of National Democracy and functioning after 1989. The main research question of the work is the question - why in Poland, in a country where the political national-democratic tradition was quite strongly rooted, after 1989 a strong party referring to the tradition of the pre-war National Democracy was not established, which would translate into a stable representation in parliament. The dissertation consists of five chapters. In the first chapter of an introductory nature, which outlines the socio-historical background of the systemic transformation in Poland, I divide it into two important conceptual categories determining the political discourse after 1989 - the concept of liberalism on the one hand and the concept of populism on the other. Both of these categories were characterized by opposing visions of the world, or at least visions of making politics, which were confronted with each other after 1989. Liberalism equated with cosmopolitanism, free-market economy and liberal democracy, and populism equated with a sense of national identity, an ambivalent attitude towards the free market. The second chapter presents a detailed description of the phenomenon known as populism, both in the world and in the Third Polish Republic. It presents the constitutive elements of populism and the most important academic definitions, as well as interpretations of populism presented in journalism or broadly understood public debate. The chapter also contains a brief description of populism in terms of its political orientation - its location on the left-right axis. The part of the chapter on Poland includes both a historical outline taking into account the most important figures and groups, which were often labeled "populists" or "populist parties", and an analysis of the discourse of Polish national right-wing groups in terms of using elements of populist rhetoric. The third chapter is entirely devoted to the Polish groups functioning on the political scene after 1989 and referring to the identity of the pre-war National Democracy. This chapter focuses on the most important groupings represented in parliament after 1989: the Christian-National Union and the League of Polish Families, as well as the National Movement, which is the most serious attempt at integrating national groups (as well as conservative, conservative-liberal, or even referring to monarchist doctrines) in the second decade of the 21st century. The fourth chapter, which is an empirical chapter, aims to show how the historical politics, especially in the conservative version, conducted in Poland basically from the beginning of the 21st century, influenced the reception of patriotism on a social level, often characterized by a spontaneous activities. An important element of the chapter is the qualitative research on Polish patriotic murals and graffiti. The fifth chapter closing the dissertation aims to answer the main research question of the dissertation: why in Poland, in a country where the national-democratic tradition was quite strongly rooted (as evidenced both by the popularity of the National Democracy in the interwar period and, for example, the need to legitimize politics) of the authorities of the Polish People's Republic by frequent use of patriotic and national symbolism), after 1989, a strong party referring to the National Democracy tradition, with a stable representation in the parliament, was not established.