Obraz literatury włoskiej w PRL w świetle współczesnych teorii translatologicznych (na materiale przekładów w miesięczniku "Literatura na Świecie" w latach 1971-1989)

Przedmiotem rozprawy jest obraz współczesnej literatury włoskiej stworzony za pośrednictwem tłumaczeń tejże literatury na język polski zamieszczonych na łamach miesięcznika „Literatura na Świecie” w okresie 1971–1989 w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Celem pracy było zbadanie zależności między czynnikami pozatekstowymi – takimi jak uwarunkowania historyczne i ideologiczne, osoba tłumacza, medium czasopisma – a przekładem literackim, jak również analiza tekstów tłumaczeń pod kątem językowym i w efekcie wykazanie cech charakterystycznych obrazu literatury włoskiej budowanego w omawianym czasopiśmie. Pierwsza część dysertacji poświęcona jest odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób środek przekazu, jakim było poświęcone przekładom czasopismo literackie w danym momencie historycznym wpłynął na prezentację literatury włoskiej polskiemu czytelnikowi. Odwołuję się w tym miejscu przede wszystkim do tych koncepcji w przekładoznawstwie, które doprowadziły do destabilizacji paradygmatu językoznawczego w badaniach nad przekładem i do zasadniczej redefinicji obiektu badań nauki o przekładzie; zwrot kulturowy uzasadnił badanie przekładu w szerokim kontekście zjawisk społeczno-kulturowych uwarunkowanych historycznie, jak również osoby tłumacza oraz instytucji jako czynników w istotny sposób, poprzez wybór danego dzieła, formę jego przekazu oraz ewentualne parateksty wydawnicze, wpływających na sposób prezentacji literatury obcej czytelnikowi rodzimemu. Druga część pracy skupia się na sposobie, w jaki literatura włoska prezentowana była w „Literaturze na Świecie”, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zabiegi tekstowe i praktyki wydawnicze definiujące ostateczny obraz dzieła docierający do polskiego odbiorcy. Część trzecia, poświęcona analizie językowej warstwy tłumaczeń, metodologicznie nawiązuje w szczególności do hermeneutyki przekładu. Ponadto analiza wybranych przekładów w odwołaniu do translatologicznej koncepcji głosu tłumacza dowiodła istotnej roli osoby tłumacza, jego przyzwyczajeń językowych i wizji rzeczywistości, w procesie przekładowym. This dissertation is devoted to the image of the contemporary Italian literature constructed in translations of this literature into Polish published in a monthly “Literatura na Świecie” in the years 1971–1989 in the People’s Republic of Poland. The aim of the monograph is the examination of the interdependence of extratextual factors – historical and ideological determinants, the person of the translator, a critical journal – and literary translation, as well as the linguistic analysis of the translated texts and, in consequence, the specification of characteristic features of the image of Italian literature created in the monthly. The first part of the dissertation aims to answer the question how the literary magazine devoted to the translations influenced the way in which Italian literature was presented to Polish readers in the given historical period. In this part I refer mainly to these concepts of translation theory that contributed to the marginalization of the linguistic paradigm in translation studies and to the general redefinition of the object of the translation studies; the cultural turn justified the type of a research in translation which pays attention to a broad socio-cultural, historically determined context and emphasized the role of the translator and institutions as factors that substantially, by means of the selection of literature, its form of adaptation and possible editorial paratexts, impact the way in which foreign literature is presented to a reader. The second part of the dissertation focuses on how Italian literature was presented in “Literatura na Świecie”, with a special attention paid to textual strategies and editorial practices that defined the final image of literary works that reached Polish readers. Theoretical framework assumed in the third part of the dissertation, devoted to the linguistic analysis of the translations, is hermeneutics of translation. What is more, the analysis of the selected translations conducted in the context of the theory that emphasizes the importance of the translator’s voice, have proved that the role of the translators, their linguistic habits and visions of reality, is very important in the translation process.