Ewolucja Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW) jako przejaw regionalizmu i globalizmu

Celem prezentowanej pracy jest przedstawienie procesu ewolucji Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW), od momentu powołania jej do życia w 2001 r., aż do pierwszego rozszerzenia o nowe państwa członkowskie w roku 2015, w wymiarze regionalnym i globalnym.Tłem dla analizy ewolucji SOW jest przedstawienie specyfiki geopolitycznej Azji Centralnej, poszerzone o analizę kształtowania zmiennych relacji między Rosją a Chinami. Oprócz identyfikacji determinantów politycznych i ekonomicznych poradzieckich republik będących członkami SOW, przedstawione też zostały zagadnienia związane z regionalną rolą neutralnych politycznie Turkmenistanu i Mongolii, a także Afganistanu - strategicznie ważnego dla bezpieczeństwa regionalnego i kontynentalnego.Rdzeniem pracy jest identyfikacja i analiza poszczególnych etapów kreowania obecnego kształtu SOW, zwłaszcza przyczyn jej powstania oraz jej założeń i celów, jak też postrzegania tego procesu w świecie zachodnim. Analizę podzielono na trzy obszary: kształtowania struktury wewnętrznej tej organizacji, jej rozbudowy i wzmacniania potencjału militarnego oraz wzrostu roli czynnika ekonomicznego w jej funkcjonowaniu.Znaczny obszar pracy poświęcono rozważaniom w zakresie identyfikacji szans i barier rozwojowych SOW w aspekcie regionalnym i globalnym. Szczególnie znacząca dla przyszłej pozycji globalnej organizacji zdaje sie być skuteczność w rozwiązywaniu problemów o zasięgu globalnym, oczywiście jak dotąd jedynie w wymiarze regionalnym. Stąd wydzielenie w pracy kluczowych obszarów w tym zakresie, jak walka z separatyzmem i ekstremizmem religijnym, zróżnicowanymi problemami społecznymi, zagrożeniami ekologicznymi i programami przeciwdziałania ich skutkom, jak też problemowi niedostatku wody pitnej jako źródłu potencjalnych konfliktów międzynarodowych. Ze względu na rangę, oddzielnie przedstawione zostało zagadnienie surowców energetycznych w regionie, ich rozmieszczenia i zasobów, roli w kształtowaniu politycznych i ekonomicznych relacji regionalnych oraz wykorzystywaniu jako strategicznego narzędzia dla wzmacniania roli politycznej w regionie, jak również jako mechanizmu napędowego dla gospodarek.Obszernej analizie poddano stopniowe wychodzenie SOW z roli regionalnej organizacji, której głównym kierunkiem działań było bezpieczeństwo regionalne w oparciu siłę militarną jej członków (głównie Rosji), jak też wzmacnianie roli znaczącego gracza na kontynencie azjatyckim oraz na świecie również na płaszczyźnie ekonomicznej. Jak wykazano w pracy, proces ten odbywa się nie tyle poprzez bezpośrednie oddziaływanie SOW, lecz pośrednio, poprzez inicjatywy i działania państw członkowskich. Jest to zarazem szansa i bariera dla rozwoju organizacji jako platformy politycznego i ekonomicznego porozumienia ponadnarodowego, ukierunkowanego na wzmocnienie siły przetargowej państw członkowskich w relacjach z BRICS, UE, NATO czy ASEAN.W pracy wskazano też na bardzo ważną kwestię, będącą szansą dla włączenia SOW w globalne procesy polityczne i ekonomiczne. Stanowią ją nowe chińskie inicjatywy ekonomiczne - Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB) oraz projekt reaktywacji Jedwabnego Szlaku, pod nazwą Jeden Pas Jedna Droga (OBOR, obecnie Inicjatywa Pasa i Drogi). Realizacja tych dwóch geostrategicznych projektów, jak wskazują przedstawione w pracy fakty, może skutkować przebudowaniem istniejącego światowego porządku finansowego i ekonomicznego, a zarazem stanowić szansę na wzmocnienie globalnej roli SOW.

The purpose of this paper is to present the process of regional and global evolution of the Shanghai Cooperation Organization (SCO), from its inception in 2001 until its first expansion through the accession of new member states in 2015.The evolution of the SCO will be analyzed in the context of geopolitical specifics of Central Asia as well as the changing relations between Russia and China. In addition to identifying the political and economic determinants of the post-Soviet republics - current SCO members, the paper presents issues related to the regional role of the neutrally political Turkmenistan and Mongolia as well as Afghanistan – strategically important for regional and continental security.The core of the paper is identification and analysis of the individual stages in the creation of the present shape of the SCO, in particular the reasons for its establishment, its goals and objectives as well as perception of this process in the Western world. The analysis is divided into three areas: shaping the internal structure of the organization, its expansion and increasing the military potential as well as the growing role of the economic factor in its functioning.A considerable part of the paper is devoted to the considerations in the scope of identifying the SCO's develoment opportunities and barriers in regional and global aspects. Particularly significant for the future position of the global organization seems to be efficiency in solving global problems, so far only in regional dimension. Hence the separation of such key areas as fighting separatism and religious extremism, diverse social problems, ecological threats and counteracting measures as well as water scarcity problem as the source ot potential international conflicts. Due to its significance, the issue of regional energy resources, their location, the role they play in shaping regional political and economic relations and their use as a strategic tool to increase political influence in the region as well as a driving force for the economies, has been presented separately.SCO's gradual evolution from the role of regional organization whose main focus was regional security based on the military power of its members (mainly Russia) as well as strengthening the role of a significant player in Asia and the rest of the world, also in the economic aspect, was subject to an extensive analysis. As demonstrated in the paper, such process takes place not through the SCO's direct impact but indirectly, through initiatives and actions of its member states. It is both a chance and a barrier to the organization's development as a platform for political and economic transnational understanding, aimed at strengthening the bargaining power of the member states in relations with BRICS, EU, NATO and ASEAN.The paper also points to a very important issue that is a chance to integrate SCO into global political and economic processes, namely the new Chinese economic initiatives – the Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) and the Silk Road reactivation project called One Belt One Road (OBOR, now the Belt and Road Initiative). Implementation of these two geostrategic projects, as indicated by the facts presented in the paper, may result in transformation of the existing financial and economic world order as well as give SCO the chance to strenghten its global role.