Autor jako tekst kultury. Dorota Masłowska w roli bohaterki swoich projektów artystycznych

Rozprawa to studium przypadku Doroty Masłowskiej, pisarki związanej z Warszawą, środowiskiem „Lampy”, Galerią Raster i osobą Pawła Dunina-Wąsowicza, a obecnie „Dwutygodnikiem”. Celem pracy było prześledzenie jak w toku kariery konstruowała swoją tożsamość publiczną zarówno w pracach artystycznych jak i we wszelkich przejawach obecności medialnej. Powieściowy debiut Doroty Masłowskiej przypadł na okres wciąż trwających przemian w polu kultury literackiej, związanych z przełomem 1989 roku. Najważniejszymi czynnikami decydującymi o ewolucji obowiązującego wcześniej paradygmatu postromantycznego było urynkowienie, zmiany medialne oraz ideologie i teorie zachodnie. Dorota Masłowska stała się pierwszą gwiazdą literatury, której sukces był uwarunkowany wszystkimi trzema czynnikami. W centrum zainteresowania medialnego, który zadecydował o wysokiej sprzedaży, znalazła się jej podmiotowość, a nie tekst literacki. Wymagało to od autorki wytworzenia strategii autoprezentacji, która jednocześnie od początku była także obecna w jej twórczości. Rdzeniem wszystkich dzieł Masłowskiej jest język, którego fundamentalną cechą jest performatywność. Posługując się nim wytwarza fikcyjny świat swojej twórczości, którego sama jest częścią. Podmiotowość Masłowskiej jako pisarki zrodziła się z języka uwikłanego w polskie traumy kulturowe. Chaotyczny okres gwałtownej zmiany związanej z przełomem ustrojowym 1989 roku przyniósł poczucie wykorzenienia, utraty sensów i wartości. Trauma społeczna znalazła wyraz w „skołowaceniu” języka. Masłowską najbardziej interesuje właśnie taki ułomny język. Na jego podstawie wytwarza własny, a z niego rodzi się powieściowy świat i jego bohaterowie. Autorka w pierwszych dwóch powieściach umieściła siebie w centrum wykreowanego w nich świata. W ten sposób jej rzeczywiste doświadczenia zostały przepisane za pomocą własnego języka na fikcję literacką. Dorota Masłowska jest pisarką autofikcyjną. Istotnym elementem jej strategii jest gra z oczekiwaniami odbiorców odnośnie wizerunku pisarki. Problematyzuje status pisarza i jego miejsce we współczesnej kulturze posługując się autoironią i autopastiszem. Jej teksty wprowadzają do obiegu kulturalnego kontrdyskurs w zakresie podmiotowości autorskiej. Dekonstruuje w nich stereotypy oraz dotyczącą jej krytykę. Praca składa się z jedenastu rozdziałów, które zwierają analizy kolejnych dzieł Doroty Masłowskiej. W pierwszych czterech rozdziałach, przybliżam etap kariery Doroty Masłowskiej, zakończony zdobyciem nagrody „Nike”, który ukonstytuował ją jako pisarkę. Rekonstruuje okoliczności powstania pierwszych utworów oraz nawiązania kontaktów z ważną postacią wydawcy i przyjaciela – Pawłem Duninem-Wąsowiczem. Analizuję przyczyny spektakularnego sukcesu Wojny polsko ruskiej pod flagą biało-czerwoną przy użyciu figury dziewczynki. W rozdziale trzecim przyglądam się osobistym doświadczeniom związanym z zyskaniem nagłej popularności, opisywanym przez autorkę w Dzienniku za Krainy Pazłotka. W rozdziale o Pawiu królowej szczególnie uważnie analizuje kobiece postacie MC Doris (MC Doroty Masłowskiej, Doroty Masłowskiej, Masłowskiej) i Patrycji Pitz, reprezentujące autorkę oraz znaczenie otrzymania nagrody Nike. W rozdziale piątym analizuję jakie strategie dramatyczne przyjmuje Dorota Masłowska wobec zagadnień współczesności i polityczności w Dwojgu biednych Rumunów mówiących po polsku i Między nami dobrze jest obydwu sztukach, a także jak ustosunkowuje się do własnych identyfikacji ideologicznych. Kolejnymi przedsięwzięciami w działalności artystycznej Masłowskiej było wydanie trzeciej powieści oraz udzielenie wywiadu-rzeki Dusza światowa Agnieszce Drotkiewicz. W szóstym rozdziale zgłębiam kwestię przekładowości, postrealności i zarzucanej Kochanie zabiłam nasze koty oraz wywiadowi banalności. W 2014 roku, w odstępie trzech miesięcy, Masłowska wydała książkę dla dzieci i album muzyczny. Płyta Społeczeństwo jest niemiłe została wyprodukowana przez Galerię Raster, w której także odbyła się jej premiera oraz premiery kilku teledysków. Oprócz teledysków „projektowi muzycznemu” Mister D towarzyszyły koncerty i fanpage na Facebooku prowadzony przez autorkę. W rozdziale siódmym analizuje jak tożsamość pisarska wpłynęła na kształt i recepcję jej „projektu muzycznego”, w jaki sposób komunikowała się na swoim pierwszym fanpagu z czytelnikami oraz znaczenia zrealizowanych teledysków, w szczególności do piosenki „Chleb”. Jak zostałam wiedźmą. Opowieść autobiograficzna dla dzieci i dorosłych to pierwsza i jedyna książka dla dzieci Doroty Masłowskiej. Mimo sugerowanego wymiaru autobiograficznego w tytule, w powieści nie występuje alter ego autorki, są natomiast dwie postacie mogące symbolizować jej ambiwalencje wobec instytucji macierzyństwa: matka i wiedźma. W rozdziale ósmym przyglądam się zmianie w podmiotowości pisarki, związanej z włączeniem tożsamości macierzyńskiej do jej dotychczasowego wizerunku. W rozdziałam dziewiątym i dziesiątym zajmuje się zbiorami wcześniej publikowanych tekstów Masłowskiej wydanymi następnie w formie książkowej. Obydwa znalazły się rubrykach felietonistycznych, jednak w przypadku drugiego cyklu Masłowska nalega na nazywanie ich esejami. Książka Więcej niż możesz zjeść. Felietony parakulinarne to zbiór felietonów o jedzeniu publikowanych w magazynie kobiecym „Zwierciadło” w latach 2011-2013. W rozdziale przyglądam się z opisom praktyk związanych ze spożywaniem posiłków i przyjętej w związku z tym przez autorkę postawie antropolożki kulturowej oraz analizuje jedno ze spotkań promocyjnych, w którym dokonała performansu roli społecznej pisarki. Jak przejąć kontrolę nad światem nie wychodząc z domu to zbiór tekstów w większości publikowanych wcześniej w sieciowym czasopiśmie o kulturze „Dwutygodnik”. Tematem kilku jej esejów o popkulturze, jak je nazywa, są seriale oraz kobiety-celebrytki. W rozdziale poświęcam im więcej uwagi, ponieważ autorka wyraża opinie, że seriale pełnią obecnie rolę powieści, czyli najlepiej ujmują współczesny świat, natomiast kwestia podmiotowości znanych kobiet i ich miejsca w społeczeństwie dotyczy także pisarki. Na koniec rozdziału analizuje znaczenie transformacji Masłowskiej z felietonistki w eseistkę. Ostatni, jedenasty rozdział, poświęcony jest czwartej powieści Doroty Masłowskiej Inni ludzie. Zastanawiam się z w nim dlaczego, mimo formalnego podobieństwo do Pawia królowej, nie ma w niej żadnej postaci przypominającej autorkę i co to oznacza. Analizuję także zjawisko umacniania własnej marki autorskiej podczas działań promocyjnych oraz przy okazji scenicznej adaptacji tekstu przez TR.

The dissertation is a case study of Dorota Masłowska, a writer associated with Warsaw, "Lampa" magazine and the Galeria Raster community, the person of Paweł Dunin-Wąsowicz, and recently "Biweekly”, an online magazine. It aims to trace how during her career she constructed her public identity through the media presence as well as artistic practices. Dorota Masłowska's fiction debut came at a period of ongoing change in the field of literary culture, related to the changes of 1989. Marketization, media changes, Western ideologies and theories were the most important factors determining the evolution of the previously post-Romantic paradigm. Dorota Masłowska became the first literary star, whose success was conditioned by these three factors. But media interest, which led to high sales, focused as much on her as a person as on any literary text. This required the author to develop a self-presentation strategy, which at the same time was actually observable in her work from the very beginning. The core of all Masłowska's works is language, with performativity as its basic feature. By using it, she creates a fictional world of her works, of which she is herslef a part. Masłowska's subjectivity as a writer was born from a language involved in Polish cultural traumas. The chaotic period of rapid changes of 1989, brought a sense of eradication, loss of meaning and values. Social trauma found expression in the "exhaustion" of language. Masłowska is most interested in this defective language. On its basis, she creates her own, and with it the novel’s world and characters are born. The author in the first two novels placed herself at the center of the fictional world. In this way, her actual experience was rewritten by means of a language into literary fiction. Dorota Masłowska is an autofictional writer. An important element of her strategy is playing with the expectations about the writer's image. She problematizes the writer's status and its place in contemporary culture using self-irony and self-pastiche. Her texts introduce a cultural counter-discourse on the personality of the author. She deconstructs stereotypes and criticism about herself. The dissertation consists of eleven chapters, which contain analyses of consecutive works of Dorota Masłowska. In the first four chapters, I present her first career phase, culminating in the "Nike" award, which established her as a writer. I reconstruct the circumstances of the creation of her first novel and establishing contacts with the important figure of the publisher and friend – Paweł Dunin-Wąsowicz. I analyse the reasons for the spectacular success of Snow White and Russian Red using the figure of a girl. In chapter three, I look at the personal experiences related to sudden fame, described by the author in Dziennik za Krainy Pazłotka. In the chapter about Queen's Peacock, I analyse the female characters of MC Doris (MC Dorota Masłowska, Dorota Masłowska, Masłowska) and Patrycja Pitz, representing the author and the importance of receiving the "Nike" award. In chapter five, I analyse the dramatic strategies Dorota Masłowska adopts regarding contemporary and political issues in A Couple of Poor, Polish-Speaking Romanians and No matter how hard we tried and how the narrative relates to her own ideological identifications. Subsequent undertakings in Masłowska's artistic activity were the publication of her third novel and an interview – The world soul, conducted by Agnieszka Drotkiewicz. In the sixth chapter, I explore the issue of translationality, postreality and alleged Honey, I Killed Our Cats and the interview banality. In 2014, at an interval of just three months, Masłowska published a children's book and an album of music. Society is Mean was produced by the Raster Gallery, which also hosted its premiere and exhibition of several music videos. In addition to music videos, the "music project" Mister D was accompanied by concerts and a Facebook fanpage run by the author. In chapter seven, I analyse how the writer’s identity influenced the reception of her "music project", how she communicated on her first fan page with readers and the meaning of the music videos made, in particular for the song Bread. How I became a witch. An autobiographical story for children and adults is the first and only book for children by Dorota Masłowska. Despite the suggested autobiographical dimension in the title, there is no alter ego of the author in the novel, though there are two characters that can symbolize her ambivalence towards the institution of motherhood: mother and witch. In chapter eight, I look at the change in the writer's subjectivity related to the inclusion of a maternal identity in her current image. Chapters nine and ten deal with collections of Masłowska's previously published texts, which were subsequently published as books. The texts were all originally published as media columns, but in the case of the second series, Masłowska insists on calling them Essays rather than feuilletons. The book More than you can eat. Paraculinary columns is a collection of feuilletons about food published in the women's magazine "Zwierciadło" in 2011-2013. In the chapter, I look at the descriptions of food-related practices and the cultural anthropologist's attitude adopted by the author, and analyse one of the promotional meetings in which she performed the social role of the writer. How to take control over the world without leaving home is a collection of texts mostly published previously in the online magazine "Biweekly". The themes of several of her essays on pop culture, as she calls them, are TV series and female celebrities. In the chapter I devote more attention to them, because the author expresses the opinion that TV series currently play the role of novels, that is, they best present the modern world, while the issue of the subjectivity of successful women and their place in society also applies to the writer. At the end of the chapter, I analyse the significance of Masłowska's transformation from columnist to essayist. The last, eleventh chapter is devoted to the fourth novel by Dorota Masłowska Other People. I examine why, despite the formal resemblance to The Queen’s Peacock, there is no character resembling the author and what it means. I also analyse the phenomenon of strengthening her own author's brand during promotional activities and on the occasion of the stage adaptation of the text by TR.