Potencjał nadmorskich parków narodowych w nauczaniu o przyrodzie nieożywionej.

Celem niniejszej rozprawy była próba oceny potencjału nadmorskich parków narodowych w nauczaniu o przyrodzie nieożywionej. Aby go osiągnąć w początkowej fazie pracy odrębnie oceniono formy i procesy eoliczne, morskie, limniczne, fluwialne, glacjalne oraz inne.Działania podjęte w celu weryfikacji postawionej hipotezy polegały na:1. pozyskiwaniu danych źródłowych, w tym badaniach kameralnych źródeł bezpośrednich (mapy, plany, zdjęcia satelitarne) oraz badaniach kameralnych źródeł pośrednich (druków zwartych i rozproszonych),2. badaniach terenowych polegających na: inwentaryzacji stanowisk przy użyciu map w formie papierowej i elektronicznej, z wykorzystaniem odbiornika GPS, oprogramowania OziExplorer oraz wykonaniu dokumentacji fotograficznej i opisowej, wyborze punktów badawczych (geostanowisk), wyznaczonych w celu jednostkowej egzemplifikacji form terenu i stanowisk geologicznych na terenie obranych parków,3. analizie uzyskanych danych obejmującej analizę przydatności wybranych punktów (geostanowisk) z użyciem przygotowanego na potrzeby niniejszej pracy modelu waloryzacji, opracowaniu uzyskanych wyników, sklasyfikowaniu ich oraz odniesieniu się do uzyskanych rezultatów we wnioskach.Obszarem badań były nadmorskie parki narodowe położone na terenie Polski. Zostały one wybrane ze względu na występowanie elementów geomorfologicznych o zróżnicowanej genezie, w tym morskiej.W pierwszym rozdziale, na etapie konceptualizacji autorka skupiła się na trudnościach, z którymi nagminnie borykali się uczniowie podczas nauczania na lekcjach geografii. Największe kłopoty sprawiały zawsze zagadnienia związane z elementami przyrody nieożywionej. To stanowiło dla autorki inspirację do ustalenia zakresu i obszaru badań. Następnym etapem był wybór metod naukowych oraz sposobu oceniania potencjału. W zakresie problematyki metodologicznej kluczowym okazał się wybór definicji podstawowych pojęć, szczególnie geoturystyki.W drugim rozdziale dokonano szczegółowego opisu nadmorskich parków narodowych. Było to niezbędne do wyznaczenia geostanowisk, w zakresie zarówno występowania form, ich położenia względem szlaków turystycznych, jak i dróg, ale również w zakresie respektowania środowiska przyrodniczego w odniesieniu do próby zastosowania idei zrównoważonego rozwoju. Wybór poszczególnych parków nie był przypadkowy. Oba parki są do siebie podobne ze względu na nadmorskie położenie, ale różnią je najważniejsze atrakcje: SPN (wydmy) oraz WPN (klify).W trzecim rozdziale autorka skupiła się na prezentacji i analizie uzyskanych danych. Na podstawie informacji uzyskanych o nadmorskich parkach narodowych autorka wyznaczyła dwadzieścia sześć geostanowisk w Słowińskim Parku Narodowym oraz dwadzieścia trzy geostanowiska w Wolińskim Parku Narodowym. Każde z nich zostało udokumentowane za pomocą karty geostanowiska. Następnie geostanowiska zostały poddane waloryzacji przy zastosowaniu wskaźników: Wes (wartość edukacyjna szkolna) i Wep (wartość edukacyjna pozostałych geostanowisk). Uzyskane wyniki zostały przedstawione w formie graficznej, tabelarycznej i opisowej oraz podsumowane za pomocą map i diagramów radarowych. Ewaluacja uzyskanych danych została dokonana przy pomocy skali 1-100 podzielonej na odpowiednie interwały.Przedstawiona w niniejszej pracy problematyka nie wyczerpuje w całości zagadnienia dotyczącego geoturystyki i jej waloryzacji, czy też nauczania o elementach przyrody nieożywionej, natomiast została celowo zawężona do styku tych dwóch płaszczyzn. Wszystkie cele założone przez autorkę zostały osiągnięte, a hipotezy potwierdzone.

Summary and key wordsThe purpose of this dissertation is to assess potential of Polish coastal parks forteaching about inanimated nature. To evaluate the main hypothesis it was required to divide itinto several smaller areas concerning aeolian, coastal, limnic, fluvial, glacial and additionalforms and processes.The research was carried out in three main stages:1. acquisition of source data: including cartography (maps, plans, satellite images) andstudy of compact books and book prints (articles in journals);2. field research consisting of: GPS mapping, use of OziExplorer software, photographicand descriptive documentation; selection of geosites, designating them for the purposeof individual exemplification of geological forms and geological sites in the area ofselected parks;3. analysis of the obtained source data: analysis of the suitability of selected geositesbased on the prepared valorisation model prepared for this work; developing results,classifying them and referring to them.The research undertaken was fundamentally aimed at realizing the main intentionwhich was assessing the potential of coastal national parks in the education of young peopleand adults in the field of inanimate elements, with particular emphasis on geomorphologicalcomponents. The area covered the coastal national parks located in Poland. They wereselected for geomorphological features of every established genesis, including maritime.In the first chapter at the "concept" stage, the author focused on the fact that thequestions related to inanimated nature at higher secondary education external exams provedto be extremely difficult. At this stage also the research areas were defined. The next stepwas the selection of research methods. It is worth to emphasise that essential focus wasgiven to the parts devoted to definitions, with reference to the multiplicity of contemporarygeotourism concepts that were not necessary coherent.In the second chapter, the author focused on a detailed description of the SlowinskiNational Park and the Wolinski National Park. Mainly the monographic method and thedocument examination method were used here. Coastal parks have been selected due to thefact that these areas are preserved in an almost natural state and that they hold particularscientific and landscape value. Their choice was not accidental, as they are similar due to theseaside location, and on the other hand they differ in terms of the most important attractions:the SNP (sand dunes) and the WNP (cliffs). So it arised that theywere ideal to test the performance of the constructed indicators.In the third chapter, the results of fieldwork were mainly based on the followingresearch techniques: field observation, text and graphic studies, photographic documentationand mapping (geosites). Data collected during the park inventory and later designing geositesin both parks have allowed author to interpret the usefulness of national parks in the teachingof inanimate nature. To illustrate the collected data: maps, tables, bar charts and radar chartswere used. The final attempt to refer to the hypotheses was performed by the use of thedesignated geosites. Their values were substituted for the model developed by the author(Wes and Wep indicators). The evaluation of the obtained data was made according to theprepared interval scale (1 – 100).The problem presented in this paper does not deplete the whole issue of geotourismand its valorisation or teaching about elements of inanimate nature, but was intentionallynarrowed to the contact of those two surfaces. All aims set by the author were achieved andthe hypotheses confirmed.