Eneasz w Ameryce

Figura „miasta na wzgórzu” (Nowego Jeruzalem) zajmuje szczególne miejsce w systemie wyobrażeń kształtujących symboliczny obraz amerykańskiej republiki, stanowiąc ważny punkt odniesienia dla podejmowanych prób interpretacji amerykańskiego projektu politycznego. Obfitość literatury poświęcona temu zagadnieniu sprawia, iż wielu badaczy przejawia tendencję do projektowania purytańskiej umysłowości charakterystycznej dla Nowej Anglii na całość angielskiej kolonizacji w Nowym Świecie, zapominając jednocześnie o różnorodności amerykańskiego doświadczenia politycznego oraz o fundamentalnej roli regionalizmów w kształtowaniu złożonej tożsamości rodzącego się społeczeństwa amerykańskiego. Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie – słabo dotychczas opisanego w literaturze przedmiotu – konceptu Ameryki jako Nowej Troi oraz kapitana Johna Smitha jako amerykańskiego Eneasza, który to pojawił się w koloniach południowych wkrótce po założeniu osady Jamestown. Figura Nowej Troi zawiera w sobie ładunek znaczeniowy, który implikuje interpretację amerykańskiego doświadczenia politycznego w kategoriach radykalnie odmiennych od wspomnianego wcześniej obrazu Ameryki jako Nowego Jeruzalem. Teleokratycznej, wysoce moralistycznej, a zdaniem niektórych badaczy wręcz gnostyckiej, koncepcji „republiki świętych”, Południowcy przeciwstawili konserwatywną wizję nomokratycznego porządku politycznego uświęconego tradycją i zorientowanego na zachowanie status quo. Porównanie obydwu wspomnianych figur pozwala nam lepiej zrozumieć kulturowe korzenie fundamentalnych różnic w umysłowości Amerykanów zamieszkujących różne regiony USA – zarówno w ujęciu historycznym, jak i współcześnie.

The figure of a ‘city upon a hill’ (New Jerusalem) occupies a distinctive position in the system of symbolic images characterizing the American republic and provides an important interpretative key for the American political project. The vast literature on this subject leads many scholars to a misperception: they tend to project the Puritan mindset, typical for New England, on the entire English colonization in America and, while doing so, overlook the diversity of the American political tradition as well as the fundamental role played by regions in shaping a complex identity of the burgeoning American society. This paper presents an alternative, and lesser known, concept of America as a New Troy and captain John Smith as an American Aeneas, which emerged in the Southern colonies soon after the establishment of Jamestown. The figure of New Troy contains a semantic field which implicates the interpretation of American political tradition in terms alternative, or even antithetic, to that of New Jerusalem. The teleocratic, highly moralistic and, according to some scholars, even gnostic concept of the ‘republic of saints’ was contrasted by Southerners with the conservative vision of a nomocratic political order, sanctioned by tradition and dedicated to the preservation of the status quo. This paper argues that by discussing and contrasting both visions, we can better understand the cultural roots of certain fundamental differences in the mindsets of Americans living in different regions of the United States, both in a historical and contemporary perspective.