Polityka Konfederacji Szwajcarskiej wobec Unii Europejskiej

Zagadnieniem badawczym dysertacji jest polityka Konfederacji Szwajcarskiej wobec Unii Europejskiej. W Szwajcarii przyjęto nazywać ją polityką integracyjną, a pojęcie to pojawiło się w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, gdy integracja europejska zaczęła przybierać realne kształty i funkcjonuje praktycznie do dzisiaj, obok nieco młodszego synonimicznego terminu „polityka europejska”. Polityka integracyjna zajmuje priorytetowe miejsce w polityce zagranicznej Szwajcarii oraz stanowi przedmiot powracającej i odbywającej się z różnym natężeniem debaty wewnątrzpolitycznej, z widoczną dużą polaryzacją elektoratu i szwajcarskich partii politycznych. Na skutek odrzucenia w referendum z 6 grudnia 1992 r. członkostwa w Europejskim Obszarze Gospodarczym nastąpił istotny zwrot w szwajcarskiej polityce integracyjnej. Zapoczątkowana została wówczas nowa faza rozwoju stosunków między Szwajcarią i UE, w której podstawowym kanonem stały się sektorowe umowy bilateralne. Z czasem umowy sektorowe i zawierane dla ich wsparcia tzw. umowy techniczne (łącznie ok. 120 umów) wypełniły ramy nowego podejścia do kwestii kształtowania stosunków z UE, które zyskało miano strategii bilateralizmu. W efekcie polityki bilateralizmu stosunki Szwajcaria - UE osiągnęły na tyle dużą intensywność i zakres wzajemnych powiązań, że nazywa się je niekiedy integracją bez członkostwa, quasi-członkostwem w UE, bądź - i to należy uznać za najbardziej trafne - uprzywilejowanym partnerstwem. W praktyce oznacza to szeroki - jak oceniają niektórzy eksperci – sięgający 80% dostęp Szwajcarii do rynku wewnętrznego UE, unijnych programów badawczo-rozwojowych, a także przynależność do Układu z Schengen i udział w europejskich inicjatywach współpracy przygranicznej i transregionalnej. Podejście Szwajcarów do integracji europejskiej cechuje w istocie duży stopień ambiwalencji. Z jednej strony dostrzegają korzyści wynoszone z integracji i swój żywotny interes w rozwoju wszechstronnej współpracy z UE, z drugiej zaś demonstrują silny dystans wobec wszelkich form integracji politycznej. Ilustruje to m.in. wynik referendum, w którym o odrzuceniu projektu przystąpienia do EOG zdecydowała nieznaczna większość wyborców (20 tys. głosów). Rząd zmuszony był w tej sytuacji „zamrozić” złożony w maju 1992 r. w Brukseli wniosek o rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych ze Wspólnotą Europejską i dokonać zasadniczej reorientacji polityki integracyjnej. Kierunek polityki integracyjnej, który został wówczas przyjęty, tj. tzw. droga umów bilateralnych, obowiązuje formalnie do dzisiaj, choć obecnie mówi się o jej ewidentnym impasie. Potwierdzone w toku pracy badawczej hipotezy stanowią podstawę oceny, iż polityka integracyjna Konfederacji Szwajcarskiej, oparta na sektorowych umowach bilateralnych, mogła być z powodzeniem realizowana, dopóki koncepcyjnie powiązana była ze strategicznym celem członkostwa w Unii Europejskiej. Skutkiem odstąpienia od tak definiowanego celu było najpierw znaczące osłabienie dynamiki współpracy między Szwajcarią i UE, a ostatecznie wyłoniło potrzebę zasadniczej weryfikacji bilateralizmu w związku z blokadą uniemożliwiającą zawieranie nowych umów sekatorowych z UE. Proces weryfikacji jest w toku i dokonuje się na wielu płaszczyznach. Z uwagi na jego złożoność i oddziaływanie wielu różnorodnych, wewnętrznych i zewnętrznych, czynników nie można dzisiaj wiarygodnie wskazać perspektywy jego zakończenia. Nie ulega jednak wątpliwości, iż Szwajcaria stoi przed dużym wyzwaniem, a jest nim konieczność rekonstrukcji polityki integracyjnej. Kryzys, z którym boryka się obecnie Unia Europejska powoduje, iż Berno zyskuje na czasie. Jednakże w zasadniczej kwestii, jaką jest zdefiniowanie nowego, pozwalającego na wyjście z impasu kształtu polityki wobec UE, pole manewru Berna ciągle się zawęża. Praca składa się z wprowadzenia, ośmiu rozdziałów oraz zakończenia. Zgodnie z wymogami, opatrzona została bibliografią, skorowidzem skrótów i akronimów oraz ponad 20 tabelami. Ma układ problemowo-chronologiczny, co pozwoliło na zarysowanie historycznych i geopolitycznych przesłanek polityki zagranicznej oraz genezy i kolejnych faz polityki integracyjnej Szwajcarii.

The research topic of this dissertation is the policy of the Swiss Confederation towards the European Union. The Swiss adopted the name: “integration policy”, and the term was coined in the fifties of the last century, when European integration began to take its shape and continues to be used virtually to the present day, in addition to the younger, synonymous term "European policy". Integration policy is prioritized in the foreign policy of Switzerland, and is the subject of recurring domestic political debate of a varying degree of intensity, with a high polarization of the electorate and the Swiss political parties, a phenomenon which has been apparent since the referendum on the EEA. That polarization meant that the policy could not lead to the realization of Switzerland's membership in the European Union, though - it should be stressed - in the early 90s of the last century, not only was this goal formulated by the government in Bern, but it was also intensely pursued. As a result of rejecting, by referendum of December 6, 1992, the membership in the European Economic Area, there has been a significant shift in the Swiss integration policy. This then initiated a new phase in the development of the relations between Switzerland and the EU, which has become a fundamental canon of sectoral bilateral agreements. Over time, sectoral agreements and supporting them so-called Technical Agreements (including about 120 contracts) forged the framework of a new approach to the development of relations with the EU, which has gained the title strategy of bilateralism. As a result of bilateralism, the relation between Switzerland and the EU reached such a high intensity and extent of interconnections, that they are sometimes called integration without membership, quasi-membership in the EU, or - and this should be considered the most accurate - privileged partnership. In practice, this means a wide access - as some experts estimate, reaching 80% - of Switzerland to the EU internal market, the EU's research and development programs, as well as membership of the Schengen Agreement and participation in European initiatives and trans-border cooperation. It should be noted that the Swiss approach to European integration has essentially a high degree of ambivalence. On the one hand, the benefits of integration and the vested interest in the development of all-round cooperation with the EU are acknowledged. On the other hand, Switzerland demonstrates a strong detachment from all forms of political integration. This is illustrated, among other examples, in the outcome of the referendum, in which the rejection of the accession to the EEA was decided a slight margin of voters (20 thousand votes). The government was forced in this situation, to "freeze" the request, filed in 1992 in Brussels, to open the accession negotiations with the European Community and make a fundamental reorientation of the integration policy. The direction of the then adopted integration policy is still formally in force today, although since 2008 one can clearly see it is in an obvious impasse. The implementation of the research program, including the search for answers to research questions and hypotheses verification gave rise to the formulation of the following main arguments: Swiss integration policy based on bilateral sectoral agreements could be successfully implemented, if it were conceptually linked with the strategic goal of membership in the European Union. The first effect of the withdrawal from such an order was the significant slowdown in the cooperation between Switzerland and the EU, and eventually gave rise to the need for fundamental verification of bilateralism due to the blocking of possibilities to conclude new agreements with the EU. The verification process is ongoing and takes place on many levels. Due to the complexity and impact of a wide variety of internal and external factors there can no longer be a reliable indication of the prospects for completion. The work consists of an introduction, eight chapters and a conclusion. In accordance with the requirements, it contains a bibliography, an index of abbreviations and acronyms, and more than 20 tables. The work has a problem-chronological arrangement, which allowed to outline the historical and geopolitical reasons of foreign policy and the origins and subsequent phases of the integration policy of Switzerland.