Rozumienie przyjaźni oraz doświadczenia z nią związane u młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz rozwijających się typowo

Mimo istotnego miejsca trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni w klinicznym obrazie zaburzeń ze spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder, ASD) niewiele badań empirycznych poświęcono dotąd temu obszarowi. Celem pracy było zbadanie różnych aspektów przyjaźni u nastolatków i dorosłych z ASD, w porównaniu z osobami rozwijającymi się typowo. Przeprowadzono trzy badania. W Badaniu 1, ankietowym, zebrano podstawowe informacje o przyjaźniach zawieranych przez nastolatków i dorosłych z ASD. Uczestnicy deklarowali mniejszą liczbę przyjaciół i rzadsze spotkania z nimi, ale podobną długość swoich relacji z przyjaciółmi, co osoby rozwijające się typowo. W swoich definicjach pojęcia „przyjaciel” młodzież i dorośli z ASD rzadziej odwoływali się do wymiaru intymności (tj. bliskości, zwierzania się i bycia rozumianym przez przyjaciela) niż osoby rozwijające się typowo, a także rzadziej rozumieli przyjaźń jako złożoną relację opartą na bezwarunkowym odpowiadaniu na potrzeby drugiej osoby. W Badaniu 2, z użyciem polskiej adaptacji kwestionariusza Friendship Questionnaire, stwierdzono, że osoby z ASD miały niższą motywację do nawiązywania i utrzymywania przyjaźni opartych na intymności, mniejszą potrzebę spędzania czasu z przyjaciółmi oraz mniejsze zainteresowanie ich osobistymi sprawami niż osoby rozwijające się typowo. W obu badaniach potwierdzono większość hipotez płynących z teorii autyzmu jako skrajnie męskiego fenotypu, w odniesieniu do przyjaźni. Trzecie badanie stanowiło jakościową eksplorację doświadczeń związanych z przyjaźnią u dorosłych mężczyzn z ASD. Rezultaty wywiadów pogłębionych analizowano metodą Interpretacyjnej Analizy Fenomenologicznej (IPA). Wyróżniono cztery główne tematy wywiadów: a) pojęcie przyjaźni jako odzwierciedlenie niespełnionych potrzeb, b) poszukiwanie tego, co wspólne z przyjaciółmi: podobieństwo sytuacji życiowej vs podobieństwo zainteresowań, c) poczucie osamotnienia oraz d) brak inicjatywy i niskie poczucie kontroli. Łącznie, praca przedstawia złożony obraz przyjaźni u nastolatków i dorosłych z ASD oraz zawiera praktyczne implikacje dla wspierania tej grupy w rozwijaniu relacji z przyjaciółmi.

Despite the importance of difficulties in establishing and maintaining friendship in the clinical picture of autism spectrum disorder (ASD), research in this area is scarce. The current research aimed at understanding different facets of friendship in adolescents and adults with ASD, in comparison to typically developing individuals. Three studies were conducted. In Study 1 (a survey) basic information on friendship in adolescents and adults with ASD was collected. Participants reported having fewer friends and meeting them less often, but the duration of their friendships was similar to typically developing individuals. While explaining what “a friend” meant to them, adolescents and adults with ASD less often referred to intimacy (i.e. closeness, self-disclosure and a sense of being understood by a friend) than typically developing individuals and less often understood friendship as a complex relationship that involves unconditional responding to the friend’s needs. In Study 2, which used a Polish adaptation of Friendship Questionnaire, individuals with ASD declared diminished motivation to establish and maintain friendships based on intimacy, less motivation for companionship with friends and less interest in personal issues of their friends than typically developing individuals. In both studies, the majority of hypotheses proposed in the Extreme Male Brain Theory regarding friendship were confirmed. Study 3 was a qualitative exploration of the experience of friendship in adult men with ASD. Results of the in-depth interviews were analyzed using Interpretative Phenomenological Analysis (IPA). Four super-ordinate themes were found: a) the notion of friendship as a reflection of unmet needs, b) seeking for the common ground with friends: common problems vs. common interests, c) loneliness and d) lack of initiative and low sense of control. Taken together, the findings provide a complex picture of friendship in adolescents and adults with ASD and offer practical implications for supporting this group in developing their relationships with friends.