Jak zaimki wyrażają płeć? Badanie eksperymentalne zaimków trzecioosobowych występujących w zdaniach warunkowych

Praca koncentruje się na badaniu wyrażania płci przez zaimki trzecioosobowe w języku polskim, w szczególności w zdaniach warunkowych. W części teoretycznej pracy przedstawiona jest charakterystyka syntaktyczna jak i semantyczna zaimków trzecioosobowych w języku polskim oraz angielskim. Opisany jest również problem użycia zaimków w zdaniach warunkowych, poruszony w artykule „Gender in conditionals” (Del Prete, Zucchi, 2021), który był inspiracją dla przeprowadzonego badania. Wymienieni autorzy stworzyli teoretyczną ramę pozwalającą uzasadnić akceptowalność trzech rodzajów zdań warunkowych: gdzie osoby, które rozmawiają, nie znają płci osoby, o której mówią, gdzie osoby rozważają kontrfaktyczną płeć tej osoby, oraz gdzie rozważają hipotetyczną przyszłość, gdzie osoba będzie innej płci, niż jest obecnie. Twierdzą oni, że akceptowalność użycia zaimka w języku angielskim jest zależna od płci osoby w świecie aktualnym, do której zaimek się odnosi oraz od stanu wiedzy osób biorących udział w konwersacji. Celem badania było przetestowanie tej tezy dla języka polskiego. Empiryczna część pracy obejmuje opis warunków eksperymentalnych, hipotez oraz materiałów stworzonych w celu zbadania wyrażania przez zaimki płci w języku polskim. Zbadano cztery rodzaje zdań warunkowych, każdy z nich odpowiadający kontekstom użycia zaimków w zdaniach warunkowych opisanych powyżej. Zgodnie z tezą postawioną przez autorów “Gender in conditionals”, za akceptowalne powinny być uznane te zdania, gdzie zaimek odnoszący się do osoby, o której mowa, jest zgodny z płcią osoby w świecie aktualnym. Wyniki wskazują na to, że w języku polskim nie zachodzi okazjonalności presuponowania płci, o której mówili autorzy „Gender in Conditionals”, a sugerują, że jest to zjawisko pragmatyczne.

The paper focuses on the study of gender expression by third-person pronouns in Polish, especially in conditional sentences. The theoretical part of the paper presents the syntactic as well as semantic characteristics of third-person pronouns in Polish and English. The problem of the use of pronouns in conditional sentences, addressed in the article ‘Gender in conditionals’ (Del Prete, Zucchi, 2021), which was the inspiration for the study. The authors of the article developed a theoretical framework to justify the acceptability of three types of conditional sentences: where people who are talking do not know the gender of the person they are talking about, where they are considering the counterfactual gender of that person, and where they are considering a hypothetical future where the person will be a different gender than they are now. Del Prete and Zucchi argue that the acceptability of pronoun use in English is dependent on the gender of the person in the present world to whom the pronoun refers and on the state of knowledge of those involved in the conversation. The aim of the study was to test this thesis for Polish. The empirical part of the paper includes a description of the experimental conditions, the hypotheses and the materials created to study the expression of gender by pronouns in Polish. Four types of conditional sentences were examined, each corresponding to the contexts of pronoun use in conditional sentences described above. According to the thesis put forward by the authors of Gender in conditionals, those sentences where the pronoun referring to the person in question is consistent with the person's gender in the present world should be considered acceptable. The results show that the occasionality of gender presuponation referred to by del Prete and Zucchi does not occur in Polish, and suggest that it is a pragmatic phenomenon.