Kształtowanie tureckiej tożsamości narodowej w okresie rządów Partii Sprawiedliwości i Rozwoju

Tematem dysertacji jest proces kształtowania i redefiniowania tureckiej tożsamości narodowej w okresie rządów Partii Sprawiedliwości i Rozwoju w Turcji trwających od końca 2002 roku. Okres ten przez wielu badaczy jest określany jako pewne novum w historii Turcji, podczas którego dokonały się zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze w kraju. Po raz pierwszy w historii tureckiej wielopartyjności (czyli od 1946 r.), ta sama partia wygrała siedem wyborów parlamentarnych pod rząd. Trwające już ponad dwadzieścia lat rządy AKP, ze względu na pro-islamską orientację różniącej się od większości rządzących wcześniej ugrupowań, odcisnęły się również na treści tożsamości narodowej, pomimo iż zmiana tej ostatniej nie jest łatwa do uchwycenia w stosunkowo krótkiej, z perspektywy procesów tożsamościowych, perspektywie czasowej. Z racji ciągle trwających rządów AKP cezura końcowa została wyznaczona umownie na luty 2023 r. Pojęcie naród definiuję w dysertacji za Benedictem Andersonem jako wyobrażoną wspólnotę polityczną. Pomocniczo, stosuję również dyskursywne podejście do narodu Craiga Calhouna, który uznaje, że to dyskurs nadaje sprawcze znaczenie elementom konstytuującym naród. Definicje Andersona i Calhouna odpowiadają procesowi odgórnego kształtowania narodu i tożsamości narodowej i dlatego stanowią dobrą podstawę teoretyczną do analizy procesów narodowotwórczych i kształtowania tożsamości narodowej w Turcji. Proces kształtowania tureckiej tożsamości narodowej ukazuję poprzez analizę dyskursów i praktyki politycznej dotyczących kwestii ściśle związanych z tożsamością narodową, zarówno w obszarach polityki wewnętrznej jak i zagranicznej. Za Michelem Foucaultem definiuję dyskurs jako system wiedzy, wartości, aspiracji oraz przekonań danej społeczności i mechanizm generowania znaczeń. Identyfikacja i wybór wspomnianych tematów zostały dokonane dwustopniowo. W kroku pierwszym, na podstawie źródeł zastanych i w oparciu o historyczną metodę chronologiczną, przedstawiłam genezę tureckiej tożsamości narodowej wraz z uwypukleniem głównych składników konstytuujących tę tożsamość, tj. wspólny język (turecki) i pochodzenie etniczne, wspólna religia (islam w wydaniu sunnickim) oraz poczucie przywiązania do terytorium współczesnej Turcji. Następnie, w oparciu o trzy wspomniane elementy, dokonałam selekcji i analizy dyskursów politycznych produkowanych bądź reprodukowanych w głównej mierze przez członków partii rządzącej oraz analizy praktyki politycznej w obszarach wyznaczanych przez dyskursy. W niniejszej dysertacji wykorzystane zostały zarówno źródła pierwotne (w tym stenogramy z 77 debat Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji, programy partyjne, debaty parlamentarne i przemówienia polityczne) z okresu od listopada 2002 do grudnia 2022 r., jak również źródła wtórne, tj. publikacje naukowe, raporty tematyczne czy artykuły prasowe. Zastosowana metodologia pozwoliła na dogłębną analizę trzech wspomnianych składników tureckiej tożsamości narodowej, wraz z ukazaniem ich obecności w dyskursach i praktyce politycznej oraz zbadaniem ich wzajemnych relacji i hierarchii. Pozwoliła ona również na weryfikację głównej tezy badawczej postawionej w dysertacji, tj. iż Partia Sprawiedliwości i Rozwoju dokonała redefinicji tureckiej tożsamości narodowej obierając religię muzułmańską za główny czynnik definiujący tę tożsamość.

The topic of my dissertation is the process of shaping and redefining Turkish national identity during the rule of the Justice and Development Party in Turkey since the end of 2002. This period is described by many researchers as a certain novelty in the history of Turkey, during which political, social and economic changes took place in the country. For the first time in the history of Turkish multipartyism (since 1946), one and the same party won seven parliamentary elections in a row. The AKP's rule, which has lasted for over twenty years, due to its pro-Islamic orientation, which differs from most of the previously ruling groups, has also had an impact on the content of national identity, although the change of the latter is not easy to capture in a relatively short, from the perspective of identity processes, time perspective. Due to the continuing rule of the AKP, the final deadline was set artificially (December 2022) and was dictated by the need to finalize the work. Following Benedict Anderson, I define the concept of nation as an imagined political community. Helpfully, I also employ Craig Calhoun's discursive approach to nation, which recognizes that it is discourse that gives agency to the elements that constitute a nation. Anderson's and Calhoun's definitions correspond to the process of top-down shaping of the nation and national identity and therefore constitute a good theoretical basis for the analysis of nation-building processes and shaping of national identity in Turkey. The process of shaping Turkish national identity was shown through the analysis of discourses and political practice regarding issues closely related to national identity, both in the areas of domestic and foreign policy. Following Michel Foucault, I define discourse as a system of knowledge, values, aspirations and beliefs of a given community and a mechanism for generating meaning. The identification and selection of the mentioned topics were carried out in two stages. In the first step, based on existing sources and the historical chronological method, I presented the genesis of Turkish national identity, highlighting the main components constituting this identity, i.e. a common language (Turkish) and ethnic origin, a common religion (Islam in the Sunni version) and a sense of attachment to the territory of modern Turkey. Then, based on the three mentioned elements, I selected and analyzed political discourses produced or reproduced mainly by members of the ruling party and analyzed political practice in the areas designated by the discourses. This dissertation uses both primary sources (including transcripts of 77 debates of the Grand National Assembly of Turkey, party programs, parliamentary debates and political speeches) from the period from November 2002 to December 2022, as well as secondary sources, i.e. scientific publications, thematic reports or press articles. The methodology used allowed for an in-depth analysis of the three mentioned components of Turkish national identity, along with showing their presence in discourses and political practice and examining their mutual relations and hierarchy. It also allowed for the verification of the main research thesis put forward in the dissertation, i.e. that the Justice and Development Party redefined the Turkish national identity, choosing the Muslim religion as the main factor defining this identity.