Odpowiedzialność deliktowa powierzającego wykonanie czynności innej osobie

Tematem rozprawy jest odpowiedzialność deliktowa osoby, która powierzyła wykonanie jakiejś czynności (wykonanie jakiegoś zadania, sprawowanie jakiejś funkcji) sprawcy, który wyrządził szkodę osobie trzeciej. Zakresem rozważań objęte zostały zarówno przypadki powierzenia wykonania czynności podwładnemu, jak i sytuacje posłużenia się w tym celu tzw. niezależnym wykonawcą. We współczesnym prawie polskim materia ta uregulowana została przede wszystkim w art. 429 oraz art. 430 k.c. Kwestią sporną w doktrynie jest ponadto możliwość przyjęcia odpowiedzialności powierzającego za czyn własny (na podstawie art. 415 lub art. 416 k.c.) w przypadku powierzenia wykonania czynności nieodpowiedniemu wykonawcy. Wspomniana odpowiedzialność występuje we wszystkich współczesnych systemach prawnych a jej poszczególne modele stanowią rezultat wielowiekowej ewolucji prawa prywatnego. Na tle aktualnie obowiązujących w prawie polskim i w innych porządkach prawnych (m.in. w prawie francuskim, niemieckim i common law) regulacji można przy tym zaobserwować wyraźną tendencję do coraz szerszego ujmowania zakresu odpowiedzialności powierzającego. Za wyjątkiem prawa holenderskiego nie jest to spowodowane zmianami ustawowymi, lecz działalnością judykatury. Z tego względu za zasadniczy problem badawczy będący przedmiotem rozprawy uznano ocenę prawidłowości zaobserwowanej rozszerzającej wykładni przepisów regulujących odpowiedzialność powierzającego. W tym kontekście wyrażono tezę, że na tle prawa polskiego interpretacja taka może zostać uznana za prawidłową jedynie przy przyjęciu określonych założeń teoretycznych dotyczących rozstrzygania konfliktów między zastosowania poszczególnych dyrektyw wykładni prawa. Wymaga ona bowiem nadania wysokiego priorytetu wynikom zastosowania dyrektyw wykładni funkcjonalnej. Natomiast przyjęcie daleko idącego związania rezultatami wykładni językowej lub intencjami historycznych ustawodawców prowadziłoby do wniosku, że dominująca aktualnie w orzecznictwie interpretacja przepisów dotyczących odpowiedzialności deliktowej powierzającego jest przynajmniej w niektórych aspektach nieprawidłowa. Poza analizą wspomnianego zagadnienia celem rozprawy jest także jak najpełniejsze opisanie wskazanej instytucji prawa prywatnego z perspektywy historycznej, prawnoporównawczej, ekonomicznej i dogmatycznej. Rozprawa składa się ze wprowadzenia, dziewięciu rozdziałów oraz zakończenia. We wprowadzeniu krótko scharakteryzowano przedmiot rozprawy oraz motywy jego wyboru a także sformułowano dwie zasadnicze tezy pracy doktorskiej. W rozdziale I przedstawiono podstawowe założenia teoretyczne dotyczące wykładni prawa, które stanowią podstawę dla dalszego wywodu. Omówiono także zastosowane metody badawcze. Przedmiotem rozdziałów II i III jest historyczna ewolucja odpowiedzialności za czyny osób, którymi osoba odpowiedzialna posługuje przy prowadzeniu swoich spraw, od najdawniejszych praw antycznych aż po regulacje obowiązujące obecnie. Opisane zostały także przebieg procesu legislacyjnego oraz motywy, które stały za przyjęciem konkretnych sformułowań ustawowych w prawie polskim oraz wybranych systemach obcych. W ramach rozdziałów IV-VI przeprowadzono ogólną analizę różnych modeli odpowiedzialności powierzającego z perspektywy teoretycznej konstrukcji i klasyfikacji norm odpowiedzialności odszkodowawczej, tzw. ekonomicznej analizy prawa, a także funkcji odpowiedzialności powierzającego oraz uzasadnienia jej istnienia. Ostatnie trzy rozdziały odnoszą się do kwestii związanych z poszczególnymi przesłankami odpowiedzialności powierzającego (związanymi postępowaniem samego powierzającego, relacji między nim a wykonawcą oraz czynem samego wykonawcy). Zwieńczeniem rozprawy jest zakończenie, w którym zawarto podsumowanie kluczowych ustaleń oraz postulaty de lege ferenda.

The dissertation topic concerns the tort liability of a person who entrusted the performance of an act (performance of a task, exercise of a function) to a tortfeasor who caused damage to a third party. The discussion includes situations where the activity is assigned to a subordinate (servant, employee) or an independent contractor. This issue is regulated primarily in contemporary Polish law in Articles 429 and 430 of the Civil Code. Additionally, the question of whether the principal can be liable for their own actions (according to Article 415 or Article 416 of the Civil Code) when entrusting the performance of an act to an unsuitable contractor is also debated by legal authors. The liability mentioned above exists in all modern legal systems, and its models have evolved over centuries in private law. In contemporary Polish law and other legal orders (for example, in French, German, and common law), the current trend is to broaden the principal's liability. Apart from Dutch law, this is not due to statutory changes but to the activity of the judicature. The thesis aimed to evaluate the correctness, therefore, of the observed broadening interpretation of the provisions governing the principal';s liability. It was concluded that such an interpretation could only be considered correct if certain theoretical assumptions are made regarding resolving conflicts between the application of particular directives of legal interpretation, giving high priority to the results of functional interpretation directives. On the other hand, accepting a far-reaching binding of the results of linguistic interpretation or the historical intentions of the legislators would lead to the conclusion that the interpretation of the provisions on the tort liability of the principal currently prevailing in the case law is, at least in some aspects, incorrect. Additionally, the dissertation aims to comprehensively describe this private law institution from a historical, comparative legal, economic, and dogmatic perspective. The dissertation comprises an introduction, nine chapters, and a conclusion. The introduction briefly overviews the dissertation's subject matter and explains the reasons behind its selection. It also presents the two primary theses of the dissertation. Chapter I outlines the fundamental theoretical assumptions related to the interpretation of law, which form the foundation for the subsequent arguments. The subject of Chapters II and III is the historical evolution of the responsibility for the acts of those responsible for other's affairs, from the most ancient laws to the current regulations. The course of the legislative process and the motives behind adopting specific statutory formulations in Polish law and selected foreign systems are also described. Chapters IV-VI provide a general analysis of various models of vicarious liability from the perspective of the theoretical construction and classification of the norms of liability for damages, the Law & Economics, as well as the function of vicarious liability and the justification of its existence. The last three chapters address issues related to the various prerequisites of the principal's liability (related to the principal's conduct, the relationship between the principal and the contractor, and the tortious act of the contractor itself). The dissertation concludes with a summary of the key findings and postulates de lege ferenda.