Antverpiae arte suprema. Projektanci, wykonawcy, kupcy i kolekcjonerzy tapiserii w XVI i XVII-wiecznej Antwerpii

Celem naukowym tej dwutomowej rozprawy była historia XVI i XVII-wiecznych tapiserii, związana z antwerpskim środowiskiem malarzy, kartonistów, tapisjerów i kolekcjonerów. Praca jest podsumowaniem badań zamkniętych w dwustuletnim przedziale czasowym. Antwerpia miasto portowe, była głównym, światowym rynkiem handlu tapiseriami, a nie jedynym centrum ich produkcji. Duży wpływ na rozwój produkcji kartonów do tapiserii, miało powstanie w Antwerpii warsztatu Pietera Coecke van Aelsta. Był wyjątkowym rysownikiem, malarzem, wpływowym wydawcą i prawdopodobnie największym antwerpskim projektantem tapiserii. Bozetto, modello i karton to kolejne fazy powstawania tapiserii, opisane w tej pracy. Multiwalentny charakter tapiserii znosił granice terytorialne, polityczne czy religijne. Antwerpia mogła pochwalić się szczególną i znakomitą reprezentacją malarzy. Poza mistrzami średniowiecza, którym atrybuowano projekty do tapiserii, pojawiły się takie nazwiska jak: Bernard van Orley, Pierre Coecke van Aelst, Michiel Coxcie, Jacques Daret, Roger van der Weyden, Jean Boeckhorst, Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck, Jacques Jordaens - wszyscy powiązani z Antwerpią. Antwerpia byla epicentrum innowacji artystycznych i tradycji rodzinnych firm. Punkty kulminacyjne tej pracy wytyczyli: Peter Paul Rubens i jego cztery serie tapiserii oraz siedem najważniejszych serii Jacques'a Jordaensa. Projekty Bernaerta Van Orley, Pietera Coecke van Aelsta oraz XVI-wiecznych antwerpskich protrattors wymienionych w archiwach największego, międzynarodowego rynku handlu tapiseriami - antwerpskim Tapissierspand, stanowią znaczącą część tego opracowania. Tapissierspand umożliwiał kupującym i sprzedającym minimalizowanie ryzyka, poprzez wymianę informacji, oceny jakości, negocjowania cen i prowizji, czy udzielania kredytów. Był idealnym miejscem do zakupu gotowych tapiserii, produkowanych na wolny rynek, które załadowywano na statki w antwerpskim porcie i wysyłano zagranicznym klientom. Wiele rysunków do tapiserii było tworzonych przez artystów związanych oficjalnymi funkcjami na dworach. Takim był m.in. Peter Paul Rubens. Podstawowa literatura opisująca podjęty w tytule problem dotyczący Petera Paula Rubensa i Jacques'a Jordaensa, jako kartonistów, wiązana jest z wieloma wybitnymi nazwiskami:T.P.Campbell, J.Blazkova, K.Brosens, D.Delmarcel, R.D'Hulst, J.S.Held, J.Denunce, J. i E.Duverger,M.Rooses, C.Ruelens i inni. Od 1980 roku nastąpił największy rozkwit studiów nad tapiseriami. Rozpoczęto wydawanie katalogów wystaw, jak i ważnych opracowań dotyczących kolekcji tapiserii w Europie i USA. Kreacje Jacques'a Jordaensa z moralizatorskimi konotacjami, były szczegółowo analizowane, m.in.: przez K.Nelson ( Jacques Jordaens: Design for Tapestry, Turnhout 1998); K.Brosens, (The Story of Theodosius the Younger: a Rediscovered Tapestry Set by Jordaens and His Studio, Burlington Magazine, 149,2007). Koszty produkcji tapiserii i ceny kolekcji powiązałam z rozwijającym się rynkiem popytu na dzieła starych mistrzów, a czego jednym ze znaczących przejawów było to, w jakim stopniu bogaci nabywcy zaczęli gromadzić ogromne kolekcje i artykułować wyrafinowane uznanie tapiserii.W podsumowaniu pracy omawiam znaczenie autorytetu i wpływ projektantów na tapiserie, które były niezwykle popularne w XVI i XVII wieku. Profesja kartonisty, przede wszystkim ilustruje rosnącą zbieżność i połączenie sztuki tkackiej i malarskiej w tym okresie. Tom II jest katalogiem wybranych projektów i kartonów tapiserii z uwzględnieniem autorów projektów, tytułów, dat i miejsc powstania, obecnej lokalizacji, techniki, bibliografii i opisu tapiserii. W pracy wykorzystane zostały najnowsze publikowane badania, dotyczące tapiserii związanych poprzez nazwiska projektantów, tapisjerów czy kupców z Antwerpią. Materialy ikonograficzne, pochodzą ze zbiorów muzealnych, zasobów prywatnych, a także tych umieszczonych na stronach internetowych.

The work is a summary of the sixteenth and seventeenth century history of tapestries, related to Antwerp environment of cartoon painters, weavers of tapestries, art dealers and collectors, comprising a period of two hundred years. The designs of tapestries from the sixteenth century, were inspired by Antwerp’s school of painting. It was the time when Antwerp could be proud of its painters. European elites have used tapestries as symbols showing their erudition, aesthetic refinement, whether supportive established social order. Multivalent nature of tapestries extended beyond territorial, political or religious boundaries. Antwerp, a port city, was rather a major global trading market tapestry, than the center of their production. A big impact on the development of this medium in Antwerp, was made by a new workshop of Pieter Coecke van Aelst, designing cartoons for tapestries. Not only was he an exceptional painter and influential publisher, but also probably the biggest Antwerp designer of tapestries. Successors of Quentin Massysa, Bernaert van Orley, Pieter Coecke van Aelst, designers and cartoon painters of tapestries, extremely popular in the sixteenth century were also associated with Antwerp, Jan Vermeyen and Michiel Coxcie. Bozetto, modello and cartoon are the next phase of tapestries designs, which are described in this work. Many drawings of tapestries were created by artists associated with royal courts. Tapestries price, largely depended directly on its quality. Price was fixed by the number of warp threads. This was related to one of the key factors, the human factor. Collections, and the associated art trade, already in the sixteenth century were very professional. Famous art collections promoted new talent. The owners of collections like the first Dean of the Jesuit University of Antwerp - Carolus Scribe, Jean-Baptiste de Bisthoven, Hendrick van Halmale II, Nicolaas Cornelis Cheeus or Hugo Van der Goes, were giving talented artists an opportunity to present their work. Collectors acting as patrons of the arts, contributed to the development of Antwerp. Nicolaas Rockox and Lodewijk de Roomen played an important role in the patronage of art, inside the ecclesiastical institutions. The artistic patronage has been affecting the orders, so by that perception of art. Tapissierspand of Antwerp and local law, played a significant role in the history of Antwerp tapestries. Approx. in the mid of seventeenth century, many artists living in Antwerp and people associated with trade tapestries, emigrated to richer cities. Already 50 years later, Antwerp lost completely its position as tapestries market. The value of the tapestries began to wane in the last decade of the seventeenth century. It was a time of recession. Sales dropped, which caused the weakening of the industry. In the seventeenth-century Antwerp, Jacob Wauters was known for his manufacture, which existed from 1619 until his death in 1660. The peak period of development of tapestry industry in Antwerp came only after the death of Peter Paul Rubens. He made a basic design of tapestry industry development in seventeenth-century. Cartoons of tapestries were a significant part of the artistic activity of Rubens, his students, workshop and colleagues. There are four large series of Rubens’s tapestries described in this work. Jacques Jordaens, his long-lasting career and his eight major series of tapestries, caused that even though he worked mainly for the local aristocracy and the clergy, he became extremely popular abroad. In summary, it is the importance of authority and influence of designers on the medium, which was extremely popular in the described period of time. The designers and cartoon painters of tapestries, mainly illustrates the growing convergence and combination of art weaving and painting, which has fundamentally changed and gave rise to an extraordinary development of tapestries in the sixteenth and seventeenth centuries.