Tak się to wszystko tłukło, mordowało”– szeptana historia powojnia w powiecie jarosławskim i okolicach

Celem niniejszej pracy jest analiza wspomnień mieszkańców powiatu jarosławskiego dotyczących życia codziennego w warunkach przemocy, do jakiej dochodziło w latach 1944–1947. Prezentuję w niej perspektywę osób wykluczonych z głównego nurtu historiografii, omawiając ją w ujęciu mikrohistorycznym. Korzystam z dwóch źródeł wiedzy – wywiadów etnograficznych (źródeł wywołanych), które uzupełniam źródłami zastanymi pochodzącymi z archiwum IPN, pomocnymi w historycznym „umocowaniu” przywoływanych przez rozmówców wydarzeń. Sięgam też do prac historyków zajmujących się poruszanymi w pracy zagadnieniami, a w szczególności problematyką dotyczącą ukraińskiego i polskiego podziemia. Próbuje przedstawić, jak mieszkańcy pamiętają różnych dysponentów przemocy oraz ich wpływ na codzienne życie ich rodzin. W oparciu o zgromadzony materiał omawiam ze szczególna atencją sytuację kobiet. Perspektywa ta pozwala na ukazanie doświadczeń zmarginalizowanych społeczności, w kontekście wydarzeń powojennych w Polsce i ich antropologiczną analizę.

The aim of this study is to analyze the memories of the inhabitants of the Jarosław County concerning everyday life under the conditions of violence that occurred between 1944 and 1947. I present the perspective of individuals excluded from the mainstream historiography, discussing it from a microhistorical viewpoint. I use two sources of knowledge – ethnographic interviews (elicited sources), which I supplement with archival sources from the IPN (Institute of National Remembrance), helpful in historically contextualizing the events recalled by the interviewees. I also refer to the works of historians who focus on the issues discussed in this work, particularly those concerning the Ukrainian and Polish underground movements. I attempt to present how the inhabitants remember various agents of violence and their impact on the everyday lives of their families. Based on the collected material, I pay special attention to the situation of women. This perspective allows for the portrayal of the experiences of marginalized communities in the context of post-war events in Poland and their anthropological analysis.