Shaping information literacy for enhancing the use of scientific journals. Comparative study on academic users’ behaviour

Celem badań omówionych w rozprawie było: przedstawienie zagadnienia edukacji informacyjnej (ang. information literacy) z perspektywy dotychczasowych prac w tym zakresie, w szczególności prowadzonych we Francji i w Polsce, ocena doświadczeń, wiedzy i umiejętności francuskich i polskich słuchaczy studiów doktoranckich w zakresie korzystania z zasobów czasopism naukowych udostępnianych przez biblioteki akademickie oraz przygotowanie programu edukacyjnego skierowanego do doktorantów, opartego na międzynarodowych standardach edukacji informacyjnej, którego głównym celem jest zwiększenie wykorzystania czasopism naukowych. W rozdziale pierwszym, na podstawie literatury przedmiotu przedstawione zostały wypracowane dotychczas koncepcje i modele edukacji informacyjnej, interpretacja związanych z nią problemów badawczych i terminologii stosowanej do ich opisu w polskim i francuskim piśmiennictwie przedmiotu oraz stan badań w tej dziedzinie w Polsce i we Francji. Omówione w następnym rozdziale badanie porównawcze wśród francuskich i polskich doktorantów miało na ceku zweryfikowanie hipotezy o niskim wykorzystaniu czasopism naukowych przez doktorantów oraz znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie działania powinni podjąć bibliotekarze i wykładowcy, aby je zwiększyć. W badaniu wykorzystane zostały trzy metody: ankietowe badanie sondażowe, obserwacja i teoria ugruntowana. Ankietowe badanie sondażowe wybrano jako metodę najbardziej odpowiednią w dotarciu do dużej liczby badanych. Ankieta bazowała na kwestionariuszu – najpopularniejszym narzędziu badawczym wykorzystywanym w naukach społecznych. Kwestionariusz składał się z 27 pytań. Obserwacja to klasyczna metoda stosowana w badaniach społecznych. Jest to metoda bezpośrednia, jednokierunkowa. W przypadku niniejszej rozprawy zastosowano metodę ukrytej obserwacji uczestniczącej. Teoria ugruntowana to jakościowa metoda badawcza, zakładająca rozwijanie teorii na podstawie systematycznie zbieranych i analizowanych danych, a nie w oparciu o przegląd piśmiennictwa i definiowanie hipotez. W niniejszym badaniu zastosowano teorię ugruntowaną w celu sprawdzenia, czy ta metoda może mieć zastosowanie w badaniu porównawczym potrzeb informacyjnych francuskich i polskich użytkowników bibliotek. Prośba o udział w badaniu ankietowym skierowana została do wszystkich 3789 doktorantów zarejestrowanych obecnie na studiach doktoranckich prowadzonych przez różne wydziały na Uniwersytecie Warszawskim (łącznie 1771 doktorantów) i w pięciu szkołach doktorskich prowadzonych na trzech uniwersytetach w Lille: Lille 1, Lille 2 i Lille 3 (łącznie 2018 doktorantów). Badania porównawcze przeprowadzone zostały na próbie 578 doktorantów (317 francuskich i 261 polskich), którzy wypełnili rozesłaną ankietę online. Głównymi wnioskami z badań dotyczącymi przyczyn ograniczonego wykorzystywania zbiorów czasopism naukowych przez tę grupę użytkowników bibliotek akademickich są: brak wyspecjalizowanej edukacji informacyjnej, skierowanej do doktorantów (w przypadku Polski) oraz brak promocji czy popularyzacji edukacji informacyjnej wśród doktorantów i wykładowców, którzy mogliby zachęcać studentów do uczestniczenia w szkoleniach (w przypadku Francji). Główną rekomendacją w przypadku Uniwersytetu Warszawskiego jest rozwinięcie oferty szkoleń z zakresu edukacji informacyjnej dla doktorantów, a w przypadku Uniwersytetu Lille – bardziej efektywna promocja istniejącej oferty szkoleń. W dwóch kolejnych częściach rozprawy przedstawiono problemy i podejścia do projektowania programów edukacji informacyjnej, a na podstawie wyników przeprowadzonych badań porównawczych i przedyskutowanych zagadnień pedagogicznych zaproponowano zarys szkolenia z zakresu edukacji informacyjnej dla doktorantów. Program skierowany jest do studentów pierwszego roku, będących na początku swojej pracy badawczej.

The purpose of the research described in this thesis was: to present the problem of information literacy (IL) from the perspective of the previous works in this domain, especially those conducted in France and in Poland; to evaluate the experience, knowledge, and skills of French and Polish doctoral students in the area of use of scientific journals offered by academic libraries; and to prepare and educational project for doctoral students, based on IL international standards and principally aimed at increasing the use of scientific journals. In the first chapter, based on the body of literature, the concepts and models of IL worked up to date were presented as well as the interpretation of the research problems and terminology related to IL, applied in Polish and French literature; and also the current state of IL research in Poland and France. The comparative study, described in the next chapter, conducted among French and Polish doctoral students tended on the one hand to verify the hypothesis of a low use of scientific journals by doctoral students, and on the other hand - to answer the question of what activities librarians and faculty should undertake to increase this use. Three methods were used in the research: survey, observations, and grounded theory. The survey was selected as the most appropriate approach to get a large sample. The survey method relied on a questionnaire instrument and is the most common method used in social science research. The questionnaire used contained 27 questions and was divided into 2 parts: Part 1 – twenty-one detailed questions about information holdings use of University of Warsaw and Universities of Lille libraries Part 2 - six demographic questions, designed to get the basic respondents characteristics, including: gender, year of studies, field of research, English and other languages proficiency. Observation is a classic method in the social research. This is a one-way, directed method. In the case of this research a covert participant observations were applied. Grounded theory - a quantitative research method that aims at developing theory from data systematically obtained from an empirical social research and not at the stage of literature review and definition of hypothesis. In this research the objective was to verify if this method might be appropriate in the comparative study of information needs of French and Polish libraries users. All 3789 doctoral students currently enrolled in studies at different faculties at the University of Warsaw (in total 1771 PhD students) and in five doctoral schools of three universities in Lille: Lille 1, Lille 2, and Lille 3 (in total 2018 PhD students) were asked to take part in survey. The comparative study was conducted on the sample consisted of 578 doctoral students (317 French and 261 Polish) who filled in the online survey. The major findings of the study, related to the reasons of the limited use of scientific journals by this group of users of academic libraries are: the lack of specialised library instruction dedicated to doctoral students (in the case of Poland); and the lack of promotion or popularisation of such instruction among doctoral students and lecturers who could encourage their students to participate (in the case of France). The recommendations in the case of University of Warsaw included developing the offer of the IL training for doctoral students; and in the case of University of Lille – more effective promotion of the existing library instruction offerings. In the two next parts of the thesis the problems and approaches to designing programmes of information literacy education were presented and, basing on the results of the comparative study and discussing all pedagogical issues necessary for IL education, the framework of an IL educational programme for doctoral students was suggested. The programme is addressed to the 1st year PhD students, being at the beginning of their research.